Sau kỷ nguyên của các fat-protocol và thin-app, phần mềm trung gian middleware có giá trị nhất sẽ là Oracle.
Nguồn cấp dữ liệu về giá Price feed không hề đơn giản đến như vậy… Các thực tế ứng dụng trong DeFi
Chủ yếu có hai loại oracle được tiếp nhận rộng rãi trong defi. Chainlink, được xem là đại diện cho các Generic oracle, cũng đã có hợp tác với các giao thức defi lớn như Aave và dYdX bằng cách cung cấp dữ liệu về Mức giá bình quân theo khối lượng giao dịch có trọng số (VWAP) kiểu mới. Mặt khác, sàn DEX cũng đóng vai trò như một nguồn của price feed, tận dụng TWAP để cho phép việc tính giá một cách tự động mà các giao thức khác có thể dựa vào cho việc xây dựng.
Các Oracle
Ứng dụng thực tiễn chính của các oracle trong Defi là Price feed – Nguồn cấp dữ liệu về giá. Để đủ điều kiện trở thành một oracle đạt chuẩn, một trong những yêu cầu cơ bản nhất là cung cấp những cập nhật một cách kịp thời và chính xác về giá của tài sản cơ sở tại bất kỳ thời điểm nào. Ví dụ: cập nhật sẽ xảy ra bất cứ khi nào giá của tài sản cơ sở thay đổi 0,5% trong cơ chế nguồn cấp dữ liệu giá của Chainlink. Không nghi ngờ gì khi việc thiếu cập nhật thường xuyên có thể dẫn đến các tác động hàng loạt mà có thể gián tiếp gây ra sự sụp đổ của các giao thức, đặc biệt là gần đây, các giao thức defi dần triển khai các mô hình ngày càng phức tạp hơn và dễ dàng nhanh chóng trở nên tồi tệ với viễn cảnh về "vòng xoáy tử thần" trước khi hoàn toàn sụp đổ.
Inverse Finance đã trải qua một cuộc khủng hoảng do một sai sót trong oracle, qua đó hacker đã lấy đi 15,6 triệu đô la. Vụ tấn công lỗ hổng này xảy ra tương tự như hình thức flash-loan điển hình nhằm thao túng giá có chủ đích, bằng cách lợi dụng lỗ hổng trong thiết kế oracle TWAP. Nhưng thay vì diễn ra trong một khối, nó xảy ra trên nhiều khối. Số token INV mà hacker nắm giữ đã được bơm lên $644K đô la trong khi giá trị hợp lý (fair price) chỉ có $1,7K đô la. Nó cảnh báo mọi người một lần nữa về tầm quan trọng của việc một oracle không chỉ cung cấp dữ liệu về giá mà còn phải đi đôi với độ chính xác và tính bảo mật, chưa kể đến việc ngày càng khó khăn hơn khi ngày nay các loại tài sản thế chấp ngày càng trở nên phong phú và độ sâu của DEX vẫn còn rất xa so với CEX.
*flash-loan: là dạng vay và trả lại tài sản vay chỉ trong một giao dịch, không cần tài sản thế chấp
Giải thích của ChainlinkGod về vụ exploit của Inverse Finance
Một tiêu chí thiết yếu khác để trở thành một oracle được công nhận chính là Tính phi tập trung. Nhiều người ủng hộ các oracle phi tập trung đã tuyên bố rằng một oracle tập trung sẽ khiến cho sự tồn tại của blockchain trở nên vô nghĩa. Các giao thức được chấp nhận rộng rãi nhất trên thị trường, như giao thức Chainlink và Band, cả hai đều nhấn mạnh vào mô hình phân quyền mạng lưới trong quá trình tìm nạp dữ liệu off-chain. Ví dụ: Chainlink tách các node thành hai bên khác nhau, trong đó một bên chịu trách nhiệm tải lên dữ liệu off-chain và việc xác thực thêm được ủy quyền cho một nhóm độc lập khác. Ngoại trừ Compound là một outlier mà vẫn sử dụng oracle tập trung của riêng họ, hầu hết các giao thức defi trên thị trường đã và đang có kế hoạch tích hợp với oracle của bên thứ ba, chủ yếu là do phạm vi sự bao phủ thị trường rộng và tính phi tập trung của chúng.
So sánh các Oracle (Nguồn: Messari)
Không chỉ Price feed, ứng dụng của oracle vào GameFi
Một ví dụ về việc oracle được ứng dụng thực tế trong các trò chơi tiền điện tử là Cryptomines. Đặc tính độc đáo nhất của nó là việc cân bằng giữa khoản chi trả token và chi phí đào với giá trị đô la của token cơ sở, cho phép những người mới tham gia dự đoán số ngày hoàn vốn của mình bằng một phép toán đơn giản. Một cơ chế mới lạ như vậy được duy trì bởi chức năng của oracle, được đặt tên là ‘pancho’ trong trường hợp của Cryptomines, qua đó các trò chơi có thể thu hút người chơi mới một cách nhất quán. Tuy nhiên, loại oracle đề cập ở trên được xây dựng đặc biệt để quản lý cho việc chi trả token, hơn là việc báo cáo giá như chúng ta đã thấy trong hầu hết các use-case và do đó, nó có thể không phải là giải pháp chung mà tất cả các trò chơi cần.
Một chức năng khác của oracle cũng được ứng dụng rộng rãi được gọi là Verifiable Random Function VRF, hay còn gọi Hàm ngẫu nhiên có thể xác minh. Tính ngẫu nhiên (randomness) là một khối cơ bản quan trọng cho blockchain, không chỉ ở cấp cơ sở hạ tầng mà còn ở lớp ứng dụng. Ví dụ: Axie đã tận dụng Chainlink VRF để đảm bảo sự an toàn khi đúc các NFT khan hiếm, thông qua công nghệ này có thể ngăn chặn trước các sự tấn công dự đoán trước có thể xảy ra bởi những kẻ tấn công với chủ đích xấu. Đối với người chơi, VRF có thể được triển khai, tại đó phần thưởng sẽ được phân phối một cách công bằng và ngẫu nhiên, hay khi mở các loot-box có chứa tài sản in-game ngẫu nhiên.
Oracle là giải pháp cầu nối căn bản
Mặc dù DeFi đã trở nên bão hòa trong thời gian này, nhưng hy vọng những dự án mới sẽ trao cho các oracle nhiều cơ hội và không gian hơn để mặc sức thể hiện. Dữ liệu off-chain mà đã được truyền trên chuỗi có thể lớn hơn rất nhiều so với nguồn cấp dữ liệu về giá. Ví dụ: để mở rộng phạm vi cho giao thức về bảo hiểm ở hiện tại, có rất nhiều loại dữ liệu off-chain chưa được tận dụng, chẳng hạn như lịch sử tài khoản ngân hàng của một người, thông số thị trường toàn cầu, ví dụ lãi suất, các chỉ số định giá như Tỷ lệ lạm phát CPI, vân vân…
Các oracle NFT có thể đóng vai trò như một cầu nối giữa defi và NFT. Có một vài dự án liên quan xoay quanh định hướng này, tuy nhiên vẫn chưa có áp dụng thực tế nào được ghi nhận. Hãy tưởng tượng rằng những người đi vay có thể thế chấp NFT của họ, đồng nghĩa token không còn là lựa chọn duy nhất, hiệu quả sử dụng vốn khi đó sẽ được nâng cao đáng kể. Vấn đề khó khăn đối với việc triển khai NFT làm tài sản thế chấp đó là việc thanh lý NFT có thể không được xử lý suôn sẻ như các token hoặc hành vi của người vay chưa được thực hiện, tức là không ai muốn chịu rủi ro bị mất punk của mình. Và do đó, kỳ vọng rằng so với PFP NFT thì Gaming NFT có lẽ phù hợp hơn trong cơ chế cho vay, vì các thuộc tính của chúng tương đối gần với các thuộc tính của token. Ngoài ra, khi Coinbase mở marketplace của riêng mình hoặc thậm chí Opensea cấp phép cho Moonpay, NFT định giá bằng fiat sẽ phát triển trên quy mô lớn, nơi các oracle rất muốn nhảy vào và chia sẻ miếng bánh béo bở này.
Một định hướng khác mà oracle có tiềm năng hoạt động mạnh mẽ hơn chính là Data indexing – Lập chỉ mục dữ liệu. Được dẫn dắt bởi The Graph, các truy vấn API ngày nay đã trở nên phù hợp hơn khi chúng ta thấy các công ty ứng dụng "kỳ lân" tăng vọt trên thị trường. Tuy nhiên, tồn tại một sự chỉ trích lớn liên quan đến sự mất cân bằng giữa curation (liên quan đến những quy trình lựa chọn, duy trì và lưu trữ tài sản kỹ thuật số) và call, đã khiến việc phát triển API on-chain rơi vào giai đoạn tụt hậu. Chúng tôi đã thấy rất nhiều curator đã stake trên các đồ thị con (subgraph) trong khi các truy vấn thực tế đang diễn ra thì ngẫu nhiên và hiếm. Quan sát cá nhân cho thấy rằng có một số lý do khiến bạn không nhìn thấy các call xác thực: 1. Dapps có thể chỉ cần call một API nhất định chỉ trong một lúc, không phải thường xuyên. 2. Dapps có thể nhận thấy việc sử dụng API cơ sở là không hữu ích như tưởng tượng, và do đó không còn bị truy vấn nữa.
.png)
Trình khám phá subgraph Livepeer
Sử dụng API Twitter làm dữ liệu tham khảo, đề xuất rằng khoảng thời gian call API trung bình là 15 phút. Tuy nhiên, đối với hầu hết các đồ thị con phổ biến, các call được thực hiện theo cách khá ngẫu nhiên – đối với Livepeer, là Dapp đứng thứ 2 về việc được thông qua hầu như quy trình curation, số các truy vấn đã đạt đỉnh vào tháng 6 đến tháng 8 vừa qua, tuy nhiên trong sáu tháng qua, hiếm khi thấy bất kỳ truy vấn nào được thực hiện. Ngoài ra, người dùng mà đã gửi thông qua các truy vấn không phải trả hoặc chỉ cần trả một ít token GRT ở thời điểm hiện tại mặc dù mô hình giả định là có. Rất có thể bản thân The Graph đang đền bù nhiều nhất cho các nhà lập chỉ mục vào lúc này.
Oracle, là kẻ đứng giữa Graph và Dapp, có thể mang theo các truy vấn API web3 để chứng kiến các hoạt động cùng cấp hoặc thậm chí lớn hơn như những gì chúng ta đã thấy trong web2. Cụ thể, có hai điều mà oracle có thể cung cấp để làm cho động lực trở nên ràng buộc hơn. Để giúp loại bỏ các vấn đề mà Graph gặp phải ở hiện tại, các oracle có thể truy cập thông qua tất cả các subgraph và sau đó cung cấp đồ thị đáng tin cậy nhất mà các dapp cần nhất. Hơn nữa, giống như những gì mà các oracle đặc biệt làm tốt ngay từ đầu, họ có thể thúc đẩy API off-chain trên chuỗi để mở rộng hệ sinh thái của Graph. Hãy tưởng tượng dapp xã hội phi tập trung có quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu của Twitter, theo cách phi tập trung mà không lạm dụng dữ liệu cá nhân.
