Vay và cho vay là hai thành phần quan trọng của DeFi, nhưng chúng luôn thiếu một chứng chỉ hoạt động hợp lệ: xếp hạng tín dụng phi tập trung.
Khái niệm cho vay và đi vay đã có từ lâu đời. Khi nói đến tài chính, trong khi một số người đã đạt được tự do tài chính, thì nhiều người khác gần như không đủ tiền để sống. Chừng nào sự mất cân đối trong phân phối tài chính vẫn còn, mong muốn đi vay và nhu cầu cho vay sẽ không biến mất.
Khi một khoản vay cung cấp nguồn lực tín dụng, thì nguồn lực đó có thể là tiền hoặc bất kỳ tài sản tài chính nào khác được hoàn trả trong khoảng thời gian thỏa thuận.
Người cho vay có thể là cá nhân, tổ chức tài chính, công ty hoặc thậm chí là quốc gia. Trong cả hai trường hợp, người cho vay thường cần đảm bảo các nguồn lực mà họ đã cho vay sẽ được trả lại cho họ vào thời điểm đã thỏa thuận.
Ngành công nghiệp cho vay có nhiều tiêu chí khác nhau để quyết định một người có được vay tiền hay không. Chúng bao gồm tỷ lệ nợ trên thu nhập (DTI) – thước đo thu nhập của người vay được sử dụng để trả nợ hàng tháng, việc làm ổn định, giá trị của tài sản thế chấp và thu nhập thực tế.
Xếp hạng tín dụng đóng vai trò quan trọng trong cho vay
Thực tế là hầu hết tổ chức tài chính và công ty dựa vào xếp hạng tín dụng của người đi vay hơn là các tiêu chí nói trên.
Do đó, xếp hạng tín dụng cho đến nay vẫn là yếu tố lớn nhất để quyết định xem có nên cấp khoản tiền cho người đi vay. Trong một thế giới mất cân bằng tài chính, việc cho vay thật nhanh rất cần thiết, đặc biệt là khi các cá nhân, tổ chức và thậm chí cả chính phủ được kỳ vọng sẽ duy trì xếp hạng tín dụng của họ càng cao càng tốt.
Vị trí xếp hạng và điểm số này được áp dụng cho cá nhân, công ty hoặc chính phủ muốn nhận các khoản vay để giải quyết thâm hụt. Không trả được nợ vào thời điểm đã thỏa thuận thường ảnh hưởng xấu đến xếp hạng tín dụng của người đi vay, khiến họ khó có được khoản vay khác trong tương lai.
Về phía chính phủ, họ có khả năng phải đối mặt với rủi ro về việc điều chỉnh xếp hạng tín dụng, có nghĩa là chính phủ có thể vỡ nợ khi không thể hoàn trả các khoản vay. Các quốc gia có rủi ro cho vay thấp nhất lần lượt là Singapore, Na Uy, Thụy Sĩ và Đan Mạch.
Hệ thống xếp hạng tín dụng truyền thống hoàn thiện nhưng chưa hoàn hảo
Nói một cách đơn giản, một khi xếp hạng tín dụng còn tập trung, khái niệm này sẽ khó lòng hoàn hảo.
Xếp hạng tín dụng được đánh giá bởi các cơ quan gọi là văn phòng tín dụng. Một số ví dụ điển hình là Transunion, Experian và Equifax để xếp hạng tín dụng cá nhân, và Moody's, S&P Global để đánh giá tập đoàn và chính phủ.
Dù cho cơ quan tín dụng nỗ lực hết sức để đánh giá tình trạng tín dụng của khách vay một cách minh bạch nhất, nhiều trường hợp vẫn phát sinh một loạt vấn đề như che giấu thông tin quan trọng, trình bày sai lệch và thiên vị.
Trong một bài báo gần đây, ông Dimitar Rafailov, Phó giáo sư người Bulgaria thuộc Đại học Kinh tế Varna, nhấn mạnh tầm quan trọng của xếp hạng đầy đủ và minh bạch.
Ông Rafailov chỉ ra xếp hạng được các cơ quan tín dụng cho là không phù hợp và những sai sót như vậy đã "củng cố tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và gây ra rủi ro hệ thống." Ông lưu ý các sai sót trong xếp hạng tín dụng truyền thống do các văn phòng tín dụng thực hiện thường do "sự thiếu hiệu quả của các mô hình kinh doanh, xung đột lợi ích và đánh giá thấp hoạt động của họ."
Việc đánh giá cần phi tập trung hóa
Sự xuất hiện của công nghệ blockchain đã tạo ra cuộc cách mạng cho nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành tài chính. Tài chính phi tập trung (DeFi), một sản phẩm công nghệ mới nổi, đã hiện thực hóa khả năng vận hành các dịch vụ tài chính P2P, loại bỏ sự tham gia của các tổ chức trung gian hoặc trung tâm.
Xếp hạng tín dụng phi tập trung đề cập đến việc sử dụng dữ liệu on-chain (và đôi khi off-chain) để đánh giá mức độ tín nhiệm của người đi vay mà không cần thông qua trung gian. Đánh giá được thực hiện trên một blockchain điều hành bởi hệ thống máy tính P2P mà không có bất kỳ cơ quan trung ương nào. Xếp hạng tín dụng phi tập trung gạt bỏ sự hiện diện của các cơ quan tín dụng truyền thống.
Jill Carlson, đối tác đầu tư tại Slow Ventures, bày tỏ tầm quan trọng của đánh giá tín dụng phi tập trung. Trong một bài báo năm 2018, bà lưu ý rằng “các giải pháp để xếp hạng tín dụng phi tập trung có thể mở rộng hệ thống nhận dạng quy mô lớn mà không dựa vào một cơ quan trung ương duy nhất”. Tiếp đến, bà đặt ra những vấn đề tiềm ẩn trong xếp hạng tín dụng tập trung.
Năm 2017, gã khổng lồ xếp hạng tín dụng Equifax đã bị 4 hacker Trung Quốc xâm nhập, làm lộ dữ liệu của 143 triệu người Mỹ.
Antonio Trenchev, cựu thành viên Quốc hội Bulgaria – đồng sáng lập nền tảng cho vay blockchain Nexo, cho biết xếp hạng tín dụng, đặc biệt là xếp hạng của cơ quan trung ương, có nhiều vấn đề hơn so với xếp hạng dựa trên giải pháp.
“Trong viễn cảnh cho vay mà chúng tôi hy vọng tạo ra thành công, điểm tín dụng sẽ hiếm khi được sử dụng, và một khi đã được dùng đến, chúng sẽ được phi tập trung và công bằng.”
Ông tiết lộ nền tảng của mình đã loại bỏ điểm tín dụng thành công với “Dòng tín dụng tiền điện tử tức thì và thẻ Nexo”.
Dần trở thành hiện thực
Hai năm trước, giao thức cho vay blockchain Teller đã huy động được 1 triệu đô la trong vòng hạt giống do công ty đầu tư mạo hiểm Framework Ventures dẫn đầu. Sau đó, Teller sử dụng số tiền để đưa tính năng chấm điểm tín dụng truyền thống vào DeFi.
Mặc dù đây chỉ là ví dụ đầu tiên trong thế giới phi tập trung, xếp hạng tín dụng hứa hẹn sẽ giúp giải quyết vấn đề thế chấp quá mức đang gây khó khăn cho việc cho vay và đi vay trong DeFi và đảm bảo người đi vay đủ điều kiện nhận được những gì họ cần.
Tháng 11 năm ngoái, Credit DeFi Alliance (CreDA) chính thức ra mắt dịch vụ xếp hạng tín dụng sử dụng dữ liệu từ nhiều blockchain để xác định giới hạn tín dụng của người dùng.
CreDA được phát triển thông qua CreDA Oracle, với sự trợ giúp của trí tuệ nhân tạo, để đánh giá các bản ghi giao dịch trong quá khứ của người dùng trên một số blockchain.
Trong quá trình phân tích, dữ liệu sẽ được mint thành một NFT gọi là NFT tín dụng (cNFT). Khi người dùng muốn vay từ giao thức DeFi, cNFT sẽ đánh giá dữ liệu của người dùng để họ có thể nhận được ưu đãi hoặc lãi suất vay thích hợp.
Mặc dù được xây dựng trên Ethereum 2.0, CreDA hoạt động trên nhiều blockchain khác nhau như Polkadot, Binance Smart Chain, Elastos Sidechain, Polygon, Arbitrum, v.v.
Gần đây, giao thức cho vay P2P RociFi Labs đã hoàn thành vòng đầu tư hạt giống trị giá 2,7 triệu đô la với sự hợp tác của công ty quản lý tài sản GoldenTree, công ty đầu tư Skynet Trading, Arrington Capital, XRP Capital, Nexo và LD Capital. Mục tiêu là mở rộng xếp hạng tín dụng on-chain trong DeFi.
Ngoài ra, RociFi xác định xếp hạng của người dùng bằng cách kết hợp dữ liệu on-chain với trí tuệ nhân tạo, cũng như dữ liệu ID từ các nền tảng phi tập trung. Tương tự như phương pháp tiếp cận của CreDA, xếp hạng tín dụng RociFi được chuyển đổi thành NFT, dao động trong quãng điểm từ 1 đến 10. Điểm cao hơn đồng nghĩa với xếp hạng tín dụng thấp hơn.
Tổng kết
Đánh giá về mức độ tín nhiệm của người đi vay có tác động sâu sắc đến cuộc sống của họ. Chúng ta không thể bỏ qua nhu cầu phán xét khách quan và công bằng trong vấn đề này.
Dù vậy, các tổ chức xếp hạng tín dụng truyền thống đôi khi không đánh giá chính xác mức tín nhiệm của người đi vay do hoạt động kém hiệu quả hoặc thiên vị.
Xếp hạng tín dụng phi tập trung mang lại sự công bằng. Người vay sẽ nhận được đánh giá chính xác hơn do tất cả đều được thực hiện trên blockchain bởi AI và không bị kiểm soát bởi bất kỳ cơ quan trung ương nào.
Ngoài ra, với xếp hạng tín dụng phi tập trung, dữ liệu on-chain của người tiêu dùng không được thu thập và lưu trữ trên sổ cái trung tâm mà được phân tán ở một blockchain duy trì bởi hệ thống P2P. Điều này khiến hacker khó đánh cắp dữ liệu của người dùng, tránh lặp lại thảm kịch của Equifax năm 2017.
Từ DeFi đến xếp hạng tín dụng phi tập trung, ngành công nghiệp blockchain mang lại khả năng bảo mật vững chắc và hiệu quả cao hơn cho thế giới tài chính. Mặc dù đã đạt được một số tiến bộ trong phi tập trung hóa xếp hạng tín dụng, ngành công nghiệp chỉ vừa mới bắt đầu hành trình của mình. Chắc chắn blockchain sẽ phát triển thành một công cụ đánh giá khoản vay tốt hơn trong tương lai.
