Tokenomics là cụm từ quen thuộc trong cộng động tiền điện tử trên Twitter, song dường như không ai thực sự định nghĩa được thuật ngữ này. Dưới đây là vài hướng dẫn đơn giản về tokenomics cho người mới bắt đầu. Bài viết này sẽ giới thiệu về khái niệm, khuôn khổ nghiên cứu và ba điểm chính cần nắm về tokenomics.
Khái niệm tokenomics
Nói một cách ngắn gọn, tokenomics xoay quanh cung và cầu. Cung và cầu thực sự là cấp độ cơ bản nhất của tokenomics, nơi người mua và người bán sẵn sàng giao dịch token.
Khuôn mẫu phân tích tokenomics
- Có bao nhiêu đồng tiền hiện có trên thị trường?
- Tổng nguồn cung token là bao nhiêu?
- Nguồn cung trên thị trường thay đổi như thế nào theo thời gian?
- Ai sẽ nhận được hầu hết nguồn cung? Khi nào họ có thể bán?
Để trả lời những câu hỏi trên, chúng ta cần xem xét dữ liệu. Các chỉ số bạn cần biết là:
(1) Nguồn cung cấp
- Nguồn cung lưu hành: Số lượng token hiện có trên thị trường
- Tổng cung: Tổng số token được tạo trên blockchain
- Nguồn cung cấp tối đa: Số lượng token tối đa có thể tồn tại
Chúng ta cần biết:
- Số lượng chưa được unlock;
- Số lượng đã được tung ra thị trường;
- Số lượng đã bị phá hủy (bằng cách burn);
Tại sao bạn nên quan tâm đến những điều này?
Những con số này giúp chúng ta cập nhật nguồn cung hiện tại và tương lai. Ngoài ra, ta cũng có thể dự đoán trước phản ứng của thị trường.
- Nếu nguồn cung giảm 50% thì sao? Khan hiếm đồng nghĩa với giá trị cao.
- Nếu 100 triệu nguồn cung tràn ngập thị trường? Giá đang chìm dần rồi đấy.
Bây giờ hãy cùng áp dụng vào thực tế. Có 4 token trong các tình huống khác nhau ở đây. Bạn quan sát được những gì? Hãy nghĩ về 3 chỉ số mà chúng ta vừa nói đến.
Thoạt nhìn, chúng ta nhận thấy:
- Mọi đồng tiền đều có nguồn cung tối đa, ngoại trừ ETH;
- Hầu hết nguồn cung BTC đang được lưu hành (~ 91%);
- BNB đứng thứ hai, trong khi AVAX có số lượng ít nhất;
Vậy ta rút ra được điều gì?
- BTC: nguồn cung tối đa với mức lạm phát dự đoán thấp, tức "không có bất trắc tiềm ẩn";
- Avax & BNB: Nguồn cung hạn chế, nhưng một phần vẫn chưa tung ra thị trường, ngụ ý đây là một "quả bom hẹn giờ tiềm năng";
- ETH: Nguồn cung không giới hạn, có thể coi như "máy in tiền không giới hạn".
Khi tìm hiểu sâu hơn, ta vén màn sự thật:
- BTC: lạm phát thấp và ổn định (tăng 9%/118 năm = trung bình 0,07% mỗi năm);
- AVAX: Cảnh báo (50% không được unlock từ tổng nguồn cung, 63% nguồn cung tối đa bị lock);
- BNB: 50% bị lock và 34% bị hủy;
- ETH: Lạm phát 1-2% hàng năm, dễ tiêu thụ hơn mặc dù nguồn cung không giới hạn.
Chỉ cần xem xét những con số này và đào sâu hơn, chúng ta có thể đoán tâm lý và dự đoán tổng thể của thị trường, điều chỉnh khung thời gian để nắm giữ token dựa trên nguồn cung hiện tại và tương lai.
(2) Giá trị thị trường
- Vốn hóa thị trường (MC – market cap): giá hiện tại * cung lưu hành, tổng giá trị thị trường có thể được mua bằng cách bán công khai hiện tại;
- Vốn hóa thị trường pha loãng hoàn toàn (FDMC – fully diluted market cap): giá hiện tại * nguồn cung tối đa, tổng giá trị thị trường của tất cả các giao dịch mua trong tương lai. (Lưu ý: FDMC có thể hoán đổi cho FDV – fully diluted valuation, định giá pha loãng hoàn toàn);
- MC/ FDMC Ratio: Tỷ lệ đơn giản đo lường lạm phát. Nó cho biết giá trị thị trường hiện tại theo tỷ lệ phần trăm của tổng giá trị thị trường trong tương lai. Nếu nó gần 1, lạm phát sẽ thấp hơn trong tương lai. Hầu hết nguồn cung đã vào thị trường và chúng ta có thể thả lỏng. Nếu nó gần bằng 0, ta nên cẩn trọng vì lạm phát sẽ cao.
Bây giờ chúng ta đã hiểu sơ bộ về nguồn cung. Ta có thể dễ dàng chia các token này thành 4 nhóm dựa trên lạm phát và giới hạn nguồn cung:
A) Lạm phát + Giới hạn
Bitcoin:
Tổng nguồn cung là 21 triệu, được giới hạn và không ai có thể thay đổi được. Phần thưởng dành cho thợ đào giảm một nửa sau mỗi bốn năm và theo thời gian, nguồn cung chảy vào thị trường ít hơn và dần cạn kiệt. Đó là lý do tại sao BTC được gọi là vàng kỹ thuật số.
B) Lạm phát + Không giới hạn
Dogecoin:
Không có giới hạn phát hành và 5 tỷ Dogecoin sẽ gia nhập thị trường mỗi năm. Lạm phát sẽ giảm xuống (do đang phát triển), nhưng việc mint tiền sẽ không bao giờ dừng lại. Một điều thú vị là tất cả mọi người trên thế giới đều có thể sở hữu một tỷ Dogecoin mà vẫn còn thừa lại 125 tỷ xu.
C) Giảm phát + Giới hạn
Hạn mức trên là 200 triệu. Kế hoạch là giảm xuống còn 100 triệu bằng cơ chế đốt. Binance phá hủy token bằng cách gửi chúng đến các địa chỉ bị đóng băng mà không ai có thể truy cập.
D) Giảm phát + Không giới hạn
Không có token nào trong nhóm này. Ethereum dự định giảm nguồn cung thông qua EIP-1559 (phí burn) và cơ chế Proof-of-Stake (lock token). Tuy nhiên, hiện tại nó vẫn tạo ra lạm phát hàng năm 1-2%. Trước khi hợp nhất, ETH và Dogecoin có tỷ lệ lạm phát tương tự.
Ba điểm cần nghiên cứu
Dữ liệu về nguồn cung rất quan trọng, nhưng chúng ta không thể chỉ tìm hiểu những thông tin trên và nhấn nút mua. Ta cần tìm ra: Ai sở hữu nguồn cung? Khi nào chúng sẽ được mở bán?
Câu trả lời phụ thuộc vào phân bổ, lịch trình vesting (trả dần token) và cấu hình thị trường.
(1) Ban đầu nó được phân bổ như thế nào?
- Khai thác trước (pre-mining): Người trong nội bộ giữ riêng một phần trước khi công khai;
- Ra mắt công bằng (fair launch): mọi người đều mua/ cạnh tranh trên thị trường.
Vậy, ai nhận được nhiều token hơn?
Thuyết "bàn tay nhẹ" – Cơ sở chi phí càng thấp, bàn tay càng nhẹ
Cùng một mã thông báo $1 X, bất kể 1x, 10x hay 100x người chiến thắng vì giá tham gia khác nhau. Giá càng thấp họ càng cảm thấy thoải mái. Vậy ai là người có cơ sở chi phí thấp nhất? Tất nhiên là đội ngũ phát triển. Các token được họ tạo ra và phân phối cho chính bản thân họ, vì vậy cơ sở chi phí trên thực tế gần như là 0. Ở mức 1 đô la, họ kiếm được 1 đô la lợi nhuận cho mỗi token mà họ sở hữu. Nhưng điều đó cũng đi kèm với một trách nhiệm rất lớn, và họ cần phải nỗ lực để hoạt động.
(2) Khi nào chúng sẽ được mở bán?
Token tham gia thị trường theo hai giai đoạn:
- Cliff: Thời gian lock nhất định sau khi ra mắt token đầu tiên.
- Vesting: Số tiền được unlock từ từ theo thời gian.
(3) Có cá voi trong thị trường mở không?
Sử dụng blockchain explorer để lấy thông tin.
Ví dụ: Truy vấn Uniswap Token trong Etherscan theo các bước sau:
- Tìm kiếm "Tên Token/ Địa chỉ hợp đồng" (Token Name/ Contract Address)
- Cuộn xuống và chọn "Người nắm giữ" (Holders)
- Chọn "Biểu đồ người nắm giữ token" (Token Holder Chart)
- Biểu đồ 100 chủ sở hữu token hàng đầu:
(4) Những vấn đề cần chú ý
- Số lượng người sở hữu;
- Tổng số 100 người nắm giữ hàng đầu sở hữu tổng cộng bao nhiêu;
- Bất kỳ ví cá nhân nào có tỷ trọng lớn trong tổng nguồn cung;
Chúng ta thậm chí có thể đi săn cá voi và học hỏi chiến lược của họ.
