Uniswap là một tập hợp các chương trình máy tính chạy trên blockchain Ethereum và cho phép hoán đổi token phi tập trung. Nó hoạt động với sự trợ giúp của các kỳ lân (như được minh họa bởi logo của họ).
Các trader có thể hoán đổi token ETH trên Uniswap mà không cần phải tin tưởng bất kỳ ai với số tiền của họ. Trong khi đó, bất kỳ ai cũng có thể cho vay tiền điện tử của họ đến những kho dự trữ đặc biệt được gọi là các pool thanh khoản. Đổi lại cho việc cung cấp tiền cho các pool này, họ sẽ kiếm được phí.
Làm cách nào để những con kỳ lân huyền diệu này có thể chuyển đổi token này sang token khác? Bạn cần gì để sử dụng Uniswap? Hãy đọc tiếp phần dưới đây.
Giới thiệu
Các sàn giao dịch tập trung đã là trụ cột của thị trường tiền điện tử trong nhiều năm. Chúng cung cấp thời gian giải quyết nhanh chóng, khối lượng giao dịch cao và liên tục cải thiện tính thanh khoản. Tuy nhiên, có một thế giới song song đang được xây dựng dưới dạng các giao thức phi tín nhiệm. Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không yêu cầu những bên trung gian (middleman) hoặc người giám sát để tạo điều kiện giao dịch.
Do những hạn chế cố hữu của công nghệ blockchain, việc xây dựng các DEX có ý nghĩa cạnh tranh với các sàn giao dịch tập trung là một thách thức. Hầu hết các DEX có thể cải thiện cả về hiệu suất và trải nghiệm người dùng.
Nhiều nhà phát triển đã suy nghĩ về những cách thức mới để xây dựng DEX. Một trong những tiên phong trong việc này là Uniswap. Cách thức hoạt động của Uniswap có thể khó hiểu hơn một chút so với DEX truyền thống. Tuy nhiên, chúng ta sẽ sớm thấy rằng mô hình này mang lại một số tiện ích hấp dẫn.
Với kết quả của sự đổi mới này, Uniswap đã trở thành một trong những dự án thành công nhất nằm trong phong trào Tài chính phi tập trung (DeFi).
Hãy xem Uniswap là gì, nó hoạt động như thế nào và cách bạn có thể hoán đổi token trên đó đơn giản bằng ví Ethereum.
Uniswap là gì?
Uniswap là một giao thức hoán đổi phi tập trung được xây dựng trên Ethereum. Nói chính xác hơn, nó là một giao thức thanh khoản tự động. Không có orderbook hoặc bất kỳ bên tập trung nào được yêu cầu để thực hiện giao dịch. Uniswap cho phép người dùng giao dịch mà không cần các bên trung gian, với mức độ phi tập trung cao và khả năng chống kiểm duyệt.
Uniswap là phần mềm mã nguồn mở. Bạn có thể tự mình kiểm tra điều này trên Uniswap GitHub.
Nhưng làm thế nào để giao dịch xảy ra mà không có orderbook? Đúng vậy, Uniswap hoạt động bằng một mô hình liên quan đến các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra các pool thanh khoản. Hệ thống này cung cấp một cơ chế định giá phi tập trung về cơ bản giúp cải thiện độ chuyên sâu của orderbook. Họ sẽ tìm hiểu cách thức hoạt động chi tiết hơn. Hiện tại, chỉ cần lưu ý rằng người dùng có thể hoán đổi liền mạch giữa các token ERC-20 mà không cần orderbook.
Vì giao thức Uniswap được phi tập trung hóa nên không có quy trình niêm yết. Về cơ bản, bất kỳ token ERC-20 nào cũng có thể được khởi chạy miễn là có sẵn một pool thanh khoản cho các trader. Do đó, Uniswap cũng không tính phí niêm yết. Theo một nghĩa nào đó, giao thức Uniswap hoạt động như một loại hàng hóa công cộng.
Giao thức Uniswap được Hayden Adams tạo ra vào năm 2018. Nhưng công nghệ cơ bản đã truyền cảm hứng cho việc triển khai của nó lần đầu tiên được mô tả bởi Vitalik Buterin – nhà đồng sáng lập Ethereum.
Uniswap hoạt động như thế nào?
Uniswap bỏ lại đằng sau kiến trúc truyền thống của sàn giao dịch kỹ thuật số rằng nó không có orderbook. Nó hoạt động với một thiết kế có tên là Constant Product Market Maker, là một biến thể của mô hình có tên là Automated Market Maker (AMM – nhà tạo lập thị trường tự động).
Các AMM là các hợp đồng thông minh hold dự trữ thanh khoản (hoặc các pool thanh khoản) mà các trader có thể giao dịch chống lại. Các khoản dự trữ này được tài trợ bởi các nhà cung cấp thanh khoản. Bất kỳ ai cũng có thể là một nhà cung cấp thanh khoản gửi một giá trị tương đương của hai token trong pool. Đổi lại, các trader trả một khoản phí cho pool, sau đó được phân phối cho các nhà cung cấp thanh khoản theo vốn góp của họ trong pool.
Các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra một thị trường bằng cách ký gửi một giá trị tương đương của hai token. Đây có thể là ETH và token ERC-20 hoặc hai token ERC-20. Các pool này thường được tạo thành từ các stablecoin như DAI, USDC hoặc USDT, nhưng đây không phải là yêu cầu bắt buộc. Đổi lại, các nhà cung cấp thanh khoản nhận được “token thanh khoản”, đại diện cho vốn góp của họ trong toàn bộ pool thanh khoản. Các token thanh khoản này có thể được đổi lấy vốn góp mà chúng đại diện trong pool.
Vì vậy, hãy xét đến pool thanh khoản ETH / USDT. Chúng ta sẽ gọi phần ETH của pool là x và phần USDT là y. Uniswap lấy hai đại lượng này và nhân chúng để tính tổng thanh khoản trong pool. Hãy gọi đây là k. Ý tưởng cốt lõi đằng sau Uniswap là k phải không đổi, nghĩa là tổng thanh khoản trong pool là không đổi. Công thức cho tổng thanh khoản trong pool là:
x * y = k
Vậy, điều gì sẽ xảy ra khi ai đó muốn giao dịch?
Giả sử Mai mua 1 ETH với giá 300 USDT bằng cách sử dụng pool thanh khoản ETH / USDT. Bằng cách đó, cô ấy tăng phần USDT của pool và giảm phần ETH của pool. Điều này có nghĩa là giá ETH sẽ tăng lên. Tại sao? Có ít ETH hơn trong pool sau giao dịch và chúng ta biết rằng tổng thanh khoản (k) phải không đổi. Cơ chế này là yếu tố quyết định giá cả. Cuối cùng, giá phải trả cho ETH này dựa trên mức độ dịch chuyển của một giao dịch nhất định giữa x và y.
Cần lưu ý rằng mô hình này không chia tỷ lệ tuyến tính. Trên thực tế, lệnh càng lớn, nó càng làm thay đổi sự cân bằng giữa x và y. Điều này có nghĩa là các câu lệnh lớn hơn trở nên đắt hơn theo cấp số nhân so với các câu lệnh nhỏ hơn, dẫn đến số tiền trượt giá ngày càng lớn. Điều đó cũng có nghĩa là lượng thanh khoản càng lớn thì càng dễ dàng xử lý các lệnh lớn. Tại sao? Trong trường hợp đó, sự dịch chuyển giữa x và y càng nhỏ.
Kết quả của sự cải tiến này, Uniswap đã trở thành một trong những dự án thành công nhất nằm trong phong trào DeFi.
Tổn thất tạm thời là gì?
Như chúng ta đã nói, các nhà cung cấp thanh khoản kiếm được phí cung cấp tính thanh khoản cho các trader có thể hoán đổi giữa các token. Có điều gì khác mà các nhà cung cấp thanh khoản cần biết không? Đúng vậy. Có một hiệu ứng được gọi là tổn thất tạm thời.
Giả sử Mai gửi 1 ETH và 100 USDT vào một pool Uniswap. Vì cặp token cần có giá trị tương đương, điều này có nghĩa là giá của ETH là 100 USDT. Đồng thời, có tổng cộng 10 ETH và 1.000 USDT trong pool – phần còn lại được tài trợ bởi các nhà cung cấp thanh khoản khác như Mai. Điều này có nghĩa là Mai có 10% vốn góp của pool. Tổng thanh khoản (k) trong trường hợp này là 10.000.
Điều gì xảy ra nếu giá ETH tăng lên 400 USDT? Hãy nhớ rằng tổng thanh khoản trong pool phải không đổi. Nếu ETH hiện là 400 USDT, điều đó có nghĩa là tỷ lệ giữa bao nhiêu ETH và bao nhiêu USDT trong pool đã thay đổi. Trên thực tế, hiện có 5 ETH và 2.000 USDT trong pool. Tại sao? Các trader sẽ thêm USDT vào pool và loại bỏ ETH khỏi đó cho đến khi tỷ lệ phản ánh giá chính xác. Đây là lý do tại sao điều quan trọng khi phải hiểu rằng k là hằng số.
Vì vậy, Mai quyết định rút tiền của mình và nhận được 10% tổng số tiền theo vốn góp của cô ấy. Kết quả là cô ấy nhận được 0,5 ETH và 200 USDT, tổng cộng là 400 USDT. Có vẻ như cô ấy đã kiếm được lợi nhuận tốt. Nhưng chờ đã, điều gì sẽ xảy ra nếu Mai không đổ tiền vào pool? Vậy thì cô ấy có 1 ETH và 100 USDT, tổng cộng là 500 USDT.
Trên thực tế, Mai sẽ có lợi hơn bằng cách hold thay vì là gửi tiền vào pool Uniswap. Trong trường hợp này, tổn thất tạm thời về cơ bản là chi phí cơ hội của việc tích lũy một token tăng giá. Điều này chỉ có nghĩa là bằng cách gửi tiền vào Uniswap với hy vọng kiếm được phí, Mai có thể mất các cơ hội khác.
Lưu ý rằng hiệu ứng này hoạt động bất kể giá thay đổi theo hướng nào so với thời điểm gửi tiền. Điều đó có nghĩa là gì? Nếu giá ETH giảm so với thời điểm gửi tiền, thì khoản tổn thất cũng có thể được khuếch đại. Nếu bạn muốn được giải thích kỹ thuật hơn cho vấn đề này, hãy xem bài viết của Pintail về vấn đề này.
Nhưng tại sao lại là tổn thất tạm thời? Nếu giá của các token trong pool trở lại mức giá khi chúng được thêm vào pool, thì ảnh hưởng sẽ giảm thiểu. Ngoài ra, vì các nhà cung cấp thanh khoản kiếm được phí, khoản lỗ có thể được cân bằng theo thời gian. Mặc dù vậy, các nhà cung cấp thanh khoản cần phải biết điều này trước khi đổ thêm tiền vào một pool.
Uniswap kiếm tiền như thế nào?
Uniswap không làm vậy. Nó là một giao thức phi tập trung không có token gốc. Tất cả các khoản phí đều được chuyển cho các nhà cung cấp thanh khoản và không ai trong số những nhà sáng lập được trích ra một khoản nào từ các giao dịch diễn ra thông qua giao thức.
Hiện tại, phí giao dịch trả cho nhà cung cấp thanh khoản là 0,3% cho mỗi giao dịch. Theo mặc định, chúng được thêm vào pool thanh khoản, nhưng các nhà cung cấp thanh khoản có thể mua lại chúng bất kỳ lúc nào. Các khoản phí được phân bổ theo vốn góp của từng nhà cung cấp thanh khoản trong pool.
Một phần phí có thể được dành để phát triển Uniswap trong tương lai. Đội ngũ phát triển Uniswap đã triển khai một phiên bản cải tiến của giao thức được gọi là Uniswap v2.
Cách sử dụng Uniswap
Uniswap là một giao thức mã nguồn mở, có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tạo ứng dụng giao diện người dùng của riêng mình cho nó. Tuy nhiên, cách thường được sử dụng nhất là https://app.uniswap.org hoặc https://uniswap.exchange.
- Chuyển đến giao diện Uniswap.
- Kết nối với ví của bạn. Bạn có thể sử dụng MetaMask, Trust Wallet hoặc bất kỳ ví Ethereum nào khác được hỗ trợ.
- Chọn token bạn muốn đổi.
- Chọn token đích mà bạn muốn đổi.
- Nhấp vào Swap (Hoán đổi).
- Xem trước giao dịch trong cửa sổ bật lên.
- Xác nhận yêu cầu giao dịch trong ví của bạn.
- Chờ giao dịch được xác nhận trên blockchain Ethereum. Bạn có thể theo dõi trạng thái của nó trên https://etherscan.io/.
Token Uniswap (UNI)
UNI là token gốc của giao thức Uniswap và nó cho phép các holder có quyền quản trị. Điều này chỉ có nghĩa là những holder UNI có thể bỏ phiếu về những thay đổi đối với giao thức. Chúng ta đã thảo luận trước đó về cách giao thức hoạt động như một loại hàng hóa công cộng. Token UNI củng cố quan điểm này.
Từ ban đầu, 1 tỷ token UNI đã được đúc ra. 60% trong số đó được phân phối cho các thành viên cộng đồng Uniswap hiện tại, trong khi 40% sẽ được cung cấp cho các thành viên trong pool, nhà đầu tư và cố vấn trong suốt 4 năm.
Một phần của việc phân phối cộng đồng diễn ra thông qua khai thác thanh khoản. Điều này có nghĩa là UNI sẽ được phân phối cho những nhà cung cấp thanh khoản cho các pool Uniswap sau:
- ETH / USDT
- ETH / USDC
- ETH / DAI
- ETH / WBTC
Nhưng những thành viên cộng đồng Uniswap là ai? Đó là bất kỳ địa chỉ Ethereum nào đã tương tác với các hợp đồng Uniswap.
Kết luận
Uniswap là một giao thức hoán đổi sáng tạo được xây dựng trên Ethereum. Nó cho phép bất kỳ ai có ví Ethereum hoán đổi token mà không cần sự tham gia của bất kỳ bên trung tâm nào.
Mặc dù nó có những hạn chế riêng, nhưng công nghệ này có thể có một số ý nghĩa thú vị đối với tương lai của việc hoán đổi token phi tín nhiệm. Khi các giải pháp khả năng mở rộng Ethereum 2.0 hoạt động trên mạng lưới, Uniswap cũng có thể được hưởng lợi từ chúng.
