Tiendientu tổng hợp một bài viết về Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereum, từ thời thơ ấu khó khăn đến người đứng đầu hệ sinh thái hàng trăm tỷ USD.
Người đứng sau Ethereum
Vitalik Buterin hiện là người có ảnh hưởng hàng đầu trong thị trường tiền điện tử. Thần đồng 29 tuổi không thích uống rượu hay bị đám đông vây quanh và càng hiếm xuất hiện tại những bữa tiệc.
Có quá nhiều khoảnh khắc để kỷ niệm trong cuộc đời Vitalik, đặc biệt là vào mùa xuân chín năm trước, khi Vitalik tròn 20 tuổi và là thành viên của cộng đồng nhà phát triển Bitcoin.
Thời điểm đó Vitalik vận động hành lang cho việc sử dụng công nghệ blockchain cho các mục đích khác ngoài tiền tệ. Không được mọi người ủng hộ, Vitalik vứt áo ra đi và cùng hợp tác với Tiến sĩ Gavin Wood để tạo ra Ethereum, nhằm mục đích trở thành lớp cơ bản của một Internet phi tập trung, tạo nên mã nguồn mở mới.
Token ETH của Ethereum hiện là loại tiền điện tử lớn thứ hai sau Bitcoin (BTC), với hệ sinh thái nghìn tỷ USD. Ethereum đưa hàng nghìn người không có tài khoản ngân hàng trên khắp thế giới tham gia hệ thống tài chính, cho phép dòng vốn xuyên biên giới không bị cản trở, cung cấp cho các nhà phát triển cơ sở hạ tầng để xây dựng các ứng dụng phi tập trung (dApp) khác nhau, từ tài chính phi tập trung (Defi) đến NFT, từ GameFi đến mạng xã hội trực tuyến.
Sự trưởng thành của một thiên tài
Nhìn lại quá trình trưởng thành của thiên tài này, chúng ta không khỏi xót xa trước sự ngẫu nhiên và tất yếu của lịch sử.
Vitalik sinh ra ở ngoại ô Moscow vào năm 1994, ba năm sau khi Liên Xô sụp đổ. Cả cha và mẹ đều là nhà khoa học máy tính. Sau sự sụp đổ của hệ thống xã hội Xô Viết, tiếp theo là sự sụp đổ của hệ thống tiền tệ, lạm phát điên cuồng đã khiến cha mẹ của Vitalik mất sạch tiền tiết kiệm cả đời.
Lịch sử luôn giống nhau một cách đáng ngạc nhiên. Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, Satoshi Nakamoto đã phát hành “Bitcoin – Hệ thống giao dịch tiền mặt điện tử ngang hàng” dựa trên việc xem xét việc phát hành các loại tiền tệ có chủ quyền.
Câu chuyện quay trở lại với cậu bé tài năng của chúng ta. Khi còn nhỏ, Vitalik sống cùng cha mẹ trong ký túc xá đại học và dùng chung phòng tắm với các gia đình khác. Theo lời kể của người cha, “Vitalik so với các bạn cùng lứa tuổi thì kỹ năng nói chuyện rất kém, bởi vì đầu óc của Vitalik luôn suy nghĩ không ngừng, làm cho khả năng diễn đạt không trôi chảy.”
Thật vậy, so với ngôn ngữ, Vitalik đã thể hiện tài năng đáng kinh ngạc khác. Năm 4 tuổi, anh được thừa hưởng chiếc máy tính cũ của bố mẹ, một chiếc máy tính IBM cũ và bắt đầu sử dụng bảng tính Excel. Năm 7 tuổi, cậu đã có thể đọc thuộc lòng hơn một trăm chữ số thập phân của số pi. Năm 12 tuổi, anh bắt đầu lập trình trong bộ Microsoft Office.
Không còn nghi ngờ gì nữa, Vitalik là một thiên tài, nhưng những thiên tài thường cô đơn. Năm 2000, Putin đắc cử. Viltalik chuyển đến Toronto cùng gia đình và cuộc sống ở nước ngoài càng làm trầm trọng thêm nỗi cô đơn của cậu thiếu niên sớm phát triển. Ở đó, anh bị bạn bè đồng trang lứa cô lập mà cha mẹ anh không hề hay biết.
Khi còn trẻ, Vitalik dần mở rộng cánh cửa học ngôn ngữ và trở thành một nhà văn xuất sắc. Vào năm 2011, Vitalik, 17 tuổi, đã được cha mình đưa vào cổng Bitcoin và trở thành lứa người đầu tiên đóng góp và đào vàng. Chẳng mấy chốc, kỹ năng ngôn ngữ và kỹ thuật tuyệt vời của Vitalik đã mang lại thu nhập cho anh ấy. Anh ấy bắt đầu viết các bài báo về các cuộc thảo luận kỹ thuật cho Bitcoin Weekly, kiếm được 5 BTC cho mỗi bài báo.
Ở tuổi 18, Vitalik đồng sáng lập Bitcoin Magazine với các đối tác của mình và trở thành cây bút chính của tạp chí. Anh ấy đã giới thiệu tiền điện tử và công nghệ cơ bản phức tạp của nó ra thế giới bên ngoài với những ý tưởng rõ ràng, điều này đã thu hút được nhiều người theo dõi anh.
Năm 2014, Giáo sư Nathan Schneide cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Nhiều người nghĩ rằng Vitalik là một kỹ sư kỹ thuật điển hình, nhưng họ bỏ qua sự quan sát và viết lách của anh ấy.”
Bây giờ có vẻ như không ai có thể bỏ qua khả năng diễn đạt ngôn ngữ mạnh mẽ của Vitalik. Hầu hết mọi bài đăng trên blog cá nhân của anh đều có ảnh hưởng nhất định trong cộng đồng Web3.
Quá trình ra đời của Ethereum
Với hiểu biết về Bitcoin và công nghệ blockchain, Vitalik cho rằng sẽ thật lãng phí nếu chỉ áp dụng công nghệ này vào lĩnh vực tài chính. Vitalik tin rằng blockchain có thể được sử dụng như một phương tiện kỹ thuật để bảo vệ các tài sản khác nhau: ứng dụng, tổ chức, công cụ phái sinh tài chính, khoản vay và thậm chí cả di chúc, đồng thời xây dựng một hệ sinh thái lớn hơn thông qua hợp đồng thông minh.
Ví dụ: trong một ứng dụng phi tập trung, mã là luật và không thể bị giả mạo. Trên nền tảng phân phối thực phẩm phi tập trung, tiền được chuyển trực tiếp từ người dùng đến người bán và người lái. Nền tảng tính phí xử lý theo tỷ lệ phần trăm cố định theo nội dung của hợp đồng, thay vì trong thế giới Web2, nền tảng kiểm soát lưu lượng và đưa ra các quy tắc theo ý muốn.
Vào thời điểm đó, cộng đồng Bitcoin đã từ chối ý tưởng của anh. Năm 2013, Vtalik bỏ học đại học và cùng bạn bè phát hành whitepaper Ethereum dài 36 trang. Nó nói rõ tầm nhìn của Ethereum: một blockchain mã nguồn mở mà các nhà phát triển có thể xây dựng các ứng dụng dưới bất kỳ hình thức nào.
Vitalik đã gửi whitepaper cho bạn bè trong cộng đồng Bitcoin, những người này sau đó đã chuyển tiếp nó lên mạng xã hội. Ngay sau đó, một số nhà phát triển và nhà đầu tư từ khắp nơi trên thế giới tìm đến Vitalik, muốn giúp anh đạt mục tiêu này. Tong vòng vài tháng, một nhóm tám người, sau này được gọi là những người sáng lập Ethereum, đã thuê một ngôi nhà trọ ba tầng ở Thụy Sĩ và chính thức bắt đầu con đường huy hoàng của Ethereum.
Vào năm 2013, Vitalik đã gây quỹ bằng cách phát hành tokem ETH, đây cũng là dự án ICO đầu tiên trên thế giới. Vào tháng 7/2014, nhóm huy động thành công 18 triệu USD. Sau đó, theo thời gian, các nhóm sáng lập đã có những kế hoạch khác nhau để phát triển ETH. Vitalik muốn xây dựng một nền tảng mở phi tập trung, trong khi các thành viên khác bao gồm Google muốn làm Web3, đẩy quảng cáo dựa trên dữ liệu người dùng và một số muốn tạo doanh nghiệp cụ thể.
Nhóm sáng lập cũng có một cuộc đấu tranh quyền lực, với việc người đồng sáng lập Charles Hoskinson bổ nhiệm mình làm Giám đốc điều hành và Vitalik nói đùa rằng chức danh của anh ấy là C-3PO (người máy trong Chiến tranh giữa các vì sao).
Xung đột giữa đội ngày càng gay gắt, bất đồng lớn nhất là rất nhiều người quan tâm đến việc kiếm tiền. Nhưng đó không phải là mục tiêu của Vitalik, vì tài sản trên chuỗi của anh ấy ít nhất là 800 triệu USD vào thời điểm đó. Vitalik từng cố gắng giảm cổ phần của mình để khiến những người sáng lập khác cảm thấy bớt khó chịu hơn, nhưng những người sáng lập khác lại cố lợi dụng sự ngây thơ của anh ấy để thúc đẩy ý tưởng của họ. Vitalik nhớ lại: “Họ lợi dụng nỗi sợ hãi của tôi về các cơ quan quản lý để tấn công tôi, họ nói rằng ETH nên có một tổ chức vì lợi nhuận vì nó đơn giản hơn nhiều về mặt pháp lý so với việc tạo ra một tổ chức phi lợi nhuận.”
Vào tháng 6/2014, Vitalik yêu cầu Hoskinson và Amir Chetrit, hai nhà đồng sáng lập đã thúc đẩy quá trình thương mại hóa Ethereum, rời khỏi tổ chức. Sau đó, ông bắt đầu thành lập Ethereum Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận nhằm tìm cách bảo vệ cơ sở hạ tầng của Ethereum và tài trợ cho các dự án nghiên cứu và phát triển.
Trong vài năm tới, tất cả những người sáng lập khác lần lượt bỏ việc để làm việc trong các dự án của riêng họ, một số hợp tác với Ethereum và một số trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Ethereum. Một số người trong số họ vẫn chỉ trích cách tiếp cận của Vitalik. Hoskinson, người sáng lập Cardano cho biết: “Trong sự phân đôi giữa tập trung hóa và vô chính phủ, Ethereum dường như đang hướng tới tình trạng vô chính phủ.”
Cuộc khủng hoảng của thời đại mới
Sự thật đã chứng minh rằng sự lựa chọn của Vitalik là chính xác và rõ ràng giờ đây anh ấy đã trở thành thủ lĩnh tinh thần của Ethereum. Tất cả những ai từng tiếp xúc với Vitalik đều dành cho anh nhiều lời khen ngợi. Giống như Ethereum được thiết kế để trở thành một cỗ máy vạn năng, Vitalik cũng là một nhà tư tưởng toàn cầu, thông thạo các chủ đề như lý thuyết xã hội học, tính toán nâng cao, thuế đất và lịch sử. Dưới sự kêu gọi và ảnh hưởng của ông, ETH cũng nhanh chóng phát triển thành loại tiền điện tử lớn thứ hai sau BTC.
Cuộc khủng hoảng đầu tiên của Ethereum xảy ra vào năm 2016, được gọi là cuộc tấn công 2016DAO vào ETH. Thời điểm đó, một nhóm khởi nghiệp có tên là “The DAO” đã tiến hành gây quỹ cộng đồng ICO thông qua các hợp đồng thông minh trên Ethereum. Trong 28 ngày, nhóm này huy động được 150 triệu USD, trở thành dự án gây quỹ cộng đồng lớn nhất trong lịch sử.
Stephan TualTual, một trong những người sáng lập The DAO, thông báo vào ngày 12/6 rằng họ đã phát hiện ra một lỗ hổng cuộc gọi đệ quy trong phần mềm. Thật không may, trong khi các lập trình viên đang khắc phục sự cố này và các sự cố khác, một hacker không xác định đã bắt đầu sử dụng con đường này để đổi lấy ETH việc bán token THE DAO. Vào ngày 18/6, các hacker đã đào thành công hơn 3,6 triệu ETH và đưa chúng vào một tổ chức con DAO, có cấu trúc tương tự như The DAO.
The DAO nắm giữ gần 15% tổng số nguồn cung ETH, vì vậy sự cố The DAO lần này có tác động tiêu cực đến mạng Ethereum. Vào ngày 17/6, Vitalik nói rằng anh ấy đã tìm ra một giải pháp: anh đề xuất hard fork Ethereum, thông qua đó, bất kỳ giao dịch nào gọi mã hoặc ủy thác gọi.giảm số dư tài khoản với sự trợ giúp của các hợp đồng DAO và DAO phụ, được coi là không hợp lệ. Một hard fork chuyển tiền từ hợp đồng được đề cập sang một hợp đồng mới chỉ có một chức năng: rút tiền. Bất kỳ ai bị mất tiền đều có thể rút ETH với tỷ lệ 1 ETH cho mỗi 100 DAO.
Đề xuất đã nhận được 85% ủng hộ trong cuộc bỏ phiếu của cộng đồng Ethereum. Cũng có một số thợ đào từ chối fork, họ cho rằng điều này trái với khái niệm phân quyền của chuỗi khối nên vẫn chọn tiếp tục chuỗi gốc là Ethereum Classic (ETC).
Nâng cấp Ethereum
Sau cuộc tấn công DAO năm 2016, Ethereum đã đưa ra các đề xuất quản trị mới và nâng cấp blockchain. Ví dụ: fork Byzantium vào năm 2017 đã giảm phần thưởng khối từ 5 ETH xuống còn 3 ETH. Bản nâng cấp này giới thiệu các công nghệ mới giúp xây dựng chuỗi khối trên Ethereum dễ dàng hơn. Các blockchain Layer-2 này, chẳng hạn như Polygon, trở thành một khía cạnh ngày càng quan trọng của hệ sinh thái Ethereum.
Ethereum NFT cũng đã trở thành tiêu đề trong năm 2017. Hoạt động trên mạng Ethereum đạt mức cao mới mọi thời đại nhờ sự phổ biến của trò chơi NFT CryptoKitties. Khối lượng giao dịch của CryptoKitties cao đến mức các nhà phát triển trò chơi đã quyết định tạo blockchain Flow hoạt động riêng biệt. Cơn sốt CryptoKitties năm 2017 đã làm nổi bật mối quan tâm ngày càng tăng đối với NFT cũng như các vấn đề về tốc độ và khả năng mở rộng của Ethereum.
Bản nâng cấp năm 2019, Istanbul và Constantinople, tập trung vào việc tối ưu hóa cấu trúc phí gas của Ethereum và giới thiệu các giải pháp khả năng mở rộng hơn nữa. Ngoài việc giới thiệu các giải pháp mới cho Layer-2, bản nâng cấp Constantinople còn mở đường cho quá trình chuyển đổi suôn sẻ sang cơ chế đồng thuận bằng chứng cổ phần (PoS).
Không giống như PoW, PoS yêu cầu trình xác thực khóa (stake) tiền điện tử on-chain. Bất kỳ ai nắm giữ tiền điện tử đều có thể xác nhận các khối mới và yêu cầu phần thưởng tiền điện tử. Vitalik tin rằng việc chuyển Ethereum sang đồng thuận PoS sẽ mang lại lợi ích cho blockchain theo nhiều cách. PoS không chỉ có khả năng nâng cấp khả năng mở rộng mà còn có thể giảm đáng kể lượng khí thải carbon của Ethereum.
Vào cuối năm 2020, Ethereum đã ra mắt blockahin PoS có tên là Beacon Chain. Cuối cùng, Beacon Chain đã thay thế chuỗi khối PoW của Ethereum trong một sự kiện có tên là The Merge. Trước quá trình chuyển đổi này, bất kỳ ai có 32 ETH đều có thể khóa trên Beacon Chain để bắt đầu kiếm phần thưởng stake. Ethereum Foundation sẽ không giải phóng bất kỳ khoản tiền nào bị khóa trong hợp đồng thông minh Beacon Chain cho đến khi quá trình nâng cấp Shanghai được bắt đầu.
Năm 2022, sau vô số thử nghiệm và nhiều năm dự đoán, Ethereum Foundation thông báo tiến trình The Merge sẽ sớm diễn ra. Vào lúc 6:43 sáng (UTC) ngày 15/9, Ethereum đã chuyển đổi thành công thành blockchain PoS.
Mặc dù việc sáp nhập là một trong những nâng cấp quan trọng nhất trong lịch sử tiền điện tử, nhưng nó không ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ hoặc phí giao dịch của Ethereum. Thay vào đó, sự đồng thuận của PoS đặt nền tảng cho các nâng cấp tiếp theo có thể giúp Ethereum nhanh hơn và rẻ hơn. Tác động ngay lập tức nhất của việc sáp nhập là giảm lượng khí thải carbon của Ethereum. Ethereum đã giảm khoảng 99,95% lượng điện và lượng khí thải ròng do không còn nhu cầu về các công cụ khai thác GPU. Nhờ đồng thuận PoS của Ethereum, blockchain này đã từ một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn nhất trở thành một chuỗi khối thân thiện với môi trường.
Thời đại của kiếm sĩ
Vòng tròn tiền tệ chưa bao giờ thiếu huyền thoại làm giàu chỉ sau một đêm, sự xuất hiện của những đồng tiền điện tử tăng giá gấp mười, thậm chí hàng trăm lần đã thu hút các nhà đầu cơ. Của cải không tự nhiên mà có, có người bỗng nhiên giàu có, có người chỉ trong một đêm rơi vào cảnh nghèo khó. Vitalik từng bày tỏ lo ngại về thị trường mã hóa hiện tại. Phí giao dịch tăng vọt và sự phô trương sự giàu có trên mạng xã hội đã chi phối nhận thức của nhà đầu tư về tiền điện tử.
Vitalik hy vọng rằng Ethereum có thể trở thành nền tảng khởi động cho các thí nghiệm chính trị và xã hội khác nhau. Bạn có thể thấy suy nghĩ của Vitalik về hình thức tổ chức xã hội từ blog, với nhiều bài viết như: “DAOs are not corporations: where decentralization in autonomous organizations matters“, “What even is an institution?” hay “What do I think about network states?“
Vitalik nắm giữ thanh kiếm Damocles đã chọn một con đường hoàn toàn khác với Satoshi Nakamoto, không ai biết Satoshi là ai, sau năm 2010, Satoshi đã nghỉ hưu hoàn toàn mà không có bất kỳ động tĩnh lớn nào khác. Nhất cử nhất động của họ sẽ gây náo động thị trường nghìn tỷ USD. Satoshi Nakamoto thông minh rời khỏi thị trường với khối tài sản kết xù, trong khi Vitalik chọn thuyết giảng bằng xương bằng thịt.
Zuzalu, một thử nghiệm thành phố bật lên do Vitalik triển khai ở Montenegro từ tháng 3 đến tháng 5/2023. Nhóm phát triển đang nói về AI, tiền điện tử và sự bất tử. Khi được hỏi “Ngoài tiền điện tử và tuổi thọ, bạn quan tâm đến điều gì nhất?”, Vitalik trả lời: “Lang thang”. Zuzalu là điểm dừng chân quan trọng trong chuyến du lịch lang thang của Vitalik.
Chúng ta không thể tìm thấy Zuzalu trên bản đồ, đó là một thành phố hư cấu. Công dân cần sử dụng Zupass để vào “căn hộ” và “hộ chiếu” là mã QR được tạo dựa trên bằng chứng Zero Knowledge. Các phương tiện truyền thông đã miêu tả Zuzalu là một nhóm triệu phú tiền điện tử muốn sử dụng công nghệ để trường sinh bất tử.
Zuzaluans (Zuzalu Shimin), là một nhóm tài năng với thành tích xuất sắc trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Từ các nhà phát triển hợp đồng thông minh, nhà mật mã học, chuyên gia bảo mật, người ủng hộ quốc gia, những người đam mê phối hợp và nhiều điều khác. Zuzalu tập hợp những bộ óc thông minh trong giới công nghệ. Những người tham gia gọi nó là một thành phố, một nhà nước kiểu Hy Lạp cổ đại, nơi gặp gỡ để trao đổi về công nghệ và tiền điện tử.
Vitalik năm nay 29 tuổi và “kỷ nguyên cầm kiếm” của anh mới bắt đầu. Trong tương lai, Vitalik sẽ dẫn dắt Ethereum và thậm chí cả Web3 đến những ngôi sao nào, bao nhiêu thiên tài và ý tưởng khác sẽ được sinh ra dưới cấu trúc của DAO, rất đáng để mong đợi.
