Giới thiệu
Năm 2020 – 2021 ghi nhận dấu ấn đặc biệc về “Cuộc chiến L1” khi các blockchain Layer1 thay thế chính thu về được rất nhiều giá trị và các nhà đầu tư trên Ethereum. Solana , Cosmos , Avalanche , BSC. Ngoài ra còn có hàng chục L1 khác có giá trị về vốn hóa thị trường vượt quá 300 đô la vào thời điểm cao nhất. Sau khi mọi chuyện bắt đầu lắng lại và đóng băng vì thị trường giá giảm, từ đó bắt đầu có những cuộc thảo luận về khả năng mở rộng, bảo mật và lại tiếp tục đổi mới về các thiết kế công nghiệp.
Aptos và Sui từ đó nhận được nhiều sự tài trợ lớn, sự thành lập của nó được bắt nguồn từ các dự án được bỏ đi của Meta như Diem và Novi.
Diem và Novi
Novi Fianancial là một công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn của Meta, ngoài ra còn là thành viên Diem Association và hiện là dự án chính đang được nhóm tài sản kỹ thuật số Meta for Diem xây dựng. Nó là ví thanh toán crypto được xây dựng tương tự như ví Calibra được Facebook cho ra mắt vào tháng 6/2019. Đối nặt với nhiều khó khăn từ cơ quan quản lý và không nhận được sự ủng hộ trong việc áp dụng các sản phẩm đi ngược lại với Web3 và sự phân quyền, Diem Association và Novi Fianancial đều bị loại bỏ khỏi cuộc chơi.
Tuy nhiên, đội ngũ đứng sau công nghệ này vẫn có một tham vọng lớn trong việc đưa nó trở lại theo một cách hoàn toàn khác. Diem hướng tới mục tiêu trở thành một mạng đóng, trong khi Aptos và Sui lại là một mạng mở Defi, bất kỳ ai cũng có thể tham gia với tư cách là một validator.
Diem ban đầu có tên gọi là Libra, là một hệ thống thông toán stablecoin dựa trên blockchain do Facebook (Meta) đề xuất, nó ủy quyền độc lập và mã hóa cho Diem Association – một công ty thanh toán công nghệ, viễn thông, hợp tác với các ví khác như Visa, Mastercard, eBay, Shopify, Anchorage, Coinbase , Ribbit Capital, a16z , Union Square Ventures, Mercy Corp, Uber, Lyft, v.v.
Move
Move là một ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở dựa trên Rust được Diem Association phát triển để tạo ra các hợp đồng thông minh và logic giao dịch có thể tùy chỉnh. Move Virtual Machine (MoveVM) chính là kết quả của dự án về một ngôn ngữ lập trình mới lạ này. Move được thiết kế để tối đa hóa bảo mật mà không làm tăng chi phí biên dịch giao dịch và giảm thiểu khí gas so với các chuỗi PoS khác như Ethereum. Nó được giới thiệu là một ngôn ngữ an toàn và hiệu quả nhằm giúp các nhà phát triển tránh những lỗi dễ bị hack.
Move được định dạng là bytecode cao hơn so với ASM nhưng thấp hơn ngôn ngữ nguồn. Bytecode được kiểm tra on-chain về tài nguyên, loại và độ an toàn bộ nhớ bởi trình xác minh bytecode, sau đó trình thông dịch được thực hành trực tiếp. Yếu tố chính để phân biệt Move với các ngôn ngữ lập trình khác mà vẫn đạt được độ an toàn và tính biểu cảm cao là sử dụng cái tài nguyên có ý tưởng từ toán học về logic tuyến tính.
Trong khi cả hai giao thức đều sử dụng ngôn ngữ lập trình Move thì Aptos và Sui lại sử dụng một mô hình khác. Aptos thì sử dụng ngôn ngữ MOVE ban đầu của Diem tạo ra, còn Sui thì đang tận dụng phiên bản thay thế của riêng họ có tên là “Sui Move”.
Tổng quan về tài chính
Tiếng tăm của Aptos và Sui tăng lên nhanh chóng chỉ sau một số vòng tài trợ. Aptos nắm chắc khoản đầu tư chiến lược 200 triệu đô la do a16z dẫn đầu vào tháng 3/2022, tiếp theo là vòng Series A trị giá 150 triệu đô la vào tháng 7 do FTX Ventures dẫn đầu. Sui Mysten Labs cũng xuất sắc giành được 36 triệu đô la tài trợ Series A vào tháng 12/2021 và thêm khoản tài trợ Series B 300 triệu đô la do FTX Ventures dẫn đầu vào tháng 9. Binance Labs và Dragonfly cũng tham gia vào cuộc chơi, cả hai đều rót đầu tư cho Aptos vào cuối tháng 9 khi Mysten công bố vòng gọi vốn mới nhất của họ.
Việc xây dựng L1 mới là một nhiệm vụ khó khăn và không có một chiến thuật nào. Nó chỉ cần nhiều vốn, trưng dụng nhiều tài năng và còn mất nhiều năm để xây dựng, mở rộng quy mô, thị trường rồi dần dần phân cấp. Các vòng tài trợ gần đây giống như một cuộc chạy đua vũ trang vì vốn để xem ai có thể tạo nên quỹ cạnh tranh lớn nhất trong thị trường giá giảm nhằm tạo ra sự đổi mới góp phần vào chu kỳ mở rộng kế tiếp.
Một sự thật rằng cộng đồng và các nhà đầu tư đã chỉ trích mạnh mẽ các L1 này vì bị định giá quá cao do thiếu sự hệ sinh thái tích cực, khuôn khổ quản trị hoặc người dùng để hỗ trợ vị thế của họ như hai kì lân mới của thị trường giá giảm sâu.
FTX, Coinbase và Binance hiện tại đều đang góp tiền trong vòng gọi vốn gần đây cho cả hai giao thức. Sàn giao dịch mẹ của họ sẽ liệt kê các token và kiếm các khoản phí lớn từ các nhà giao dịch tham gia lần lượt các bản L1 khác nhau, đồng thời còn nhận được token với mức chiết khấu sớm. Điều đáng chú ý là quy mô của các quỹ phòng hộ ủng hộ giao thức này đều nằm top 15 trong bảng xếp hạng VC gần đây nhất.
Nhiều nhà đầu tư phía Solona cũng đang bắt đầu tài trợ cho giao thức này, họ tìm cách tối đa hóa dung lượng mạng, bao gồm: Multicoin, Blocktower, Sino, ParaFi, a16z và Jump. Người ủng hộ hy vọng lợi nhuận sẽ tăng đáng kể với các chứng quyền token trong tương lai mặc dù vẫn còn hoài nghi về định giá cắt cổ.
Nhà sáng lập và thị trường phù hợp
Các đội sáng lập ra Aptos và Sui đều có nguồn gốc sâu ra từ các dự án Diem và Novi. Không thể phủ nhận rằng cả hai dự ấn đều có đủ khả năng lẫn kĩ thuật để thực hiện theo những mong đợi được định giá hơn 4 tỷ đô la. Cả hai mạng đều có sự phù hợp mạnh mẽ với thị trường mới khi Mysten Labs sở hữu hai đồng tác giả của sách trắng về ngôn ngữ lập trình MOVE và nhiều R&D khác từ nhóm Novi/Diem.
Giám đốc điều hành của Aptos Labs, ông Mo Shaikh đã mang đến sự phát triển kinh doanh và quan hệ đối tác quan trọng đối với bất kỳ mạng mới nào muốn có được sức hút trong thị trường đang phát triển về L1.
Sự kahsc biệt rõ rệt giữa chu kỳ cuối cùng của Solona và Polygon cùng với các mạng có ý thức về công nghệ hơn như NEAR và Algorand. Aptos cũng thu hút một số cựu nhân viên Solona có kinh nghiệm để trực tiếp mở rộng alt-1, bao gồm cả cựu giám đốc tiếp thị tại Solona nhằm thúc đẩy hệ sinh thái Aptos.
Kiến trúc và sự đoàn kết
Cả Aptos và Sui đều là các blockchain dựa trên PoS và cả hai mạng đều sử dụng cơ chế đồng thuận được gọi là BFT (Byzantine Fault Tolerance), nghĩa là nó hoạt động dựa trên ý tưởng rằng một phần ba trình xác thực của nó sẽ ngoại tuyến hoặc không nguy hiểm, mạng vẫn có thể hoạt động bình thường. Từ đây trở đi mới bắt đầu có sự khác nhau giữa hai mạng.
HotStuff
Aptos dựa trên HotStuff chính là sự đoàn kết đã được BFT chính sửa. Trong HotStuff, người lãnh đạo sẽ thay đổi theo mỗi lần bỏ phiếu, những người xác nhận sẽ bỏ phiếu cho khối mới được đề xuất. Số tin nhắn được gửi sẽ ít hơn so với số lượng trình xác thực giao tiếp vì chỉ cần 1 người lãnh đạo duy nhất. Khi khối được coi là hợp lệ, nó sẽ được Aptos tuyên bố đã đạt được chính thức trong chưa đến 1 giây. Đây là lợi thế chính của Aptos so với đối thủ cạnh tranh Solona và mất từ 2-3 giây để hoàn thành.
Tương tự như hầu hết các L1 khác, Aptos sử dụng mô hình dựa trên tài khoản và đóng gói các giao dịch tuần tự thành các khối rồi hình thành ra một chuỗi khối. Nhưng bằng cách thiết kế Block-STM, khai thác thứ tự cá giao dịch đặt trước và kết hợp công nghệ bộ nhớ giao dịch phần mềm với một thời khóa biểu cộng tác mới lạ, nó có thể thực hiện hơn 160.000 lần di chuyển mỗi giây giao dịch.
Khả năng mở rộng
Khả năng mở rộng nằm trong bộ ba bất khả thi của blockchain, cả Aptos và Sui đều chạy đua cho mục tiêu trở thành những người dẫn đầu bằng cách tối đa hóa dung lượng mạng. Bảng sau đây so sánh mức TPs của một số blockchain Layer-1, dù vậy thực tế hoạt động sẽ có nhiều vấn đề, đôi lúc mức độ xử lý thông tin sẽ chậm hơn hoặc tốt hơn con số nêu ra.
Động lực thúc đẩy
Ngôn ngữ lập trình MOVE được đợi chờ khá nhiều, tác động của nó đến Aptos và Sui vẫn chưa thực sự rõ ràng. Nhiều quỹ đầu tư rót hàng trăm triệu sẽ tạo tiền đề phát triển cho hai hệ sinh thái kể trên. Hiện đang có 181 dự án đang xây dựng hoặc hỗ trợ tích hợp MOVE, tại thời điểm viết bài.
Hệ sinh thái Aptos
Aptos có nhiều ứng dụng ví trình duyệt đang khởi chạy testnet như Pontem Wallet, Poorcha, Martian và một số ví khác. Trong đó, Pontem Network, studio sản phẩm của Aptos, cũng đã ra mắt LiquidSwap, AMM đầu tiên. Hơn nữa, một số chợ NFT dần hình thành, có thể kể đến như BlueMove, Topaz và Souffl3 (hiện chỉ hỗ trợ Martian Wallet). Thị trường DeFi vẫn còn sơ sài, một số dApp thu hút được sự chú ý như Aptin Finance (một nền tảng cho vay), Mover (EVM to Aptos bridge), Vial (giao thức thanh khoản theo thuật toán), Mobius (giao thức thanh khoản không giám sát) và AptosLaunch, nền tảng khởi chạy phi tập trung đầu tiên trên Aptos. Gần đây, LayerZero Labs công bố tích hợp với Aptos kể từ ngày 17/10.
Hệ sinh thái Sui
Sui có phần chậm và kín tiếng hơn Aptos, một số ví đang được sử dụng rộng rãi bao gồm Wave, Suiet, Hydro. MoveEx đã trở thành DEX đầu tiên được xây dựng trên Sui và BlueMove, chợ NFT của Aptos cũng tích hợp mạng Sui. Axelar Network hợp tác với Sui để giúp các nhà phát triển kết nối với các ứng dụng tương thích với EVM. Không giống cách làm việc hối hả của Aptos, Mysten Labs đã công bố tokenomics SUI trên trang web, để người dùng nắm rõ hơn.
Tổng kết
Các blockchain Layer-1 như Ethereum hay BNB Chain đang trong giai đoạn bão hòa, không có sự cải tiến mới từ những hệ sinh thái hàng đầu. Do dó, việc các blockchain như Aptos và Sui sẽ đem lại luồng gió mới cho người dùng, cần tạo sự fomo và thu hút dòng tiề nhất định thì thị trường mới tăng trở lại.
Chắc chắn sẽ có nhiều dự án sử dụng ngôn ngữ lập trình MOVE trong tương lai, bởi sự đổi mới công nghệ luôn nhận được sự ủng hộ nhất định. Liệu Aptos và Sui có vươn lên những vị trí hàng đầu về blockchain Layer-1 hay không, thời gian sẽ trả lời điều đó.
