Định nghĩa web3 từ góc nhìn logic

Đối với nhiều người, web 3.0 đã phát triển gần như thành hiện thực so với việc chỉ là khái niệm duy nhất trước đây. Thực tế, web3 đã ở đây, và đang phát triển rất nhanh. 

Thị trường Web 3.0 có giá trị hàng nghìn tỷ USD và con số này dự kiến sẽ tăng gấp 2 đến 10 lần vào năm 2030. Mặc dù Web 3.0 là một thuật ngữ xuất hiện vào năm 2014, mô tả một giao thức mới có khả năng tạo ra sự đồng thuận phi tập trung. Nhưng hiện tại web3 đã được dùng để mô tả toàn bộ hệ sinh thái của các blockchain, ứng dụng và thậm chí cả các ý tưởng thiết kế trong những năm gần đây. Sau đây chúng ta sẽ giải thích chi tiết lý do tại sao Web 3.0 đã tồn tại.

Web 1.0 rất đơn giản:  chế độ chỉ đọc và chỉ một số người chủ động tạo nội dung. Đại đa số người dùng chỉ đơn giản sử dụng các trang và nội dung tĩnh. Hầu hết các trang web được sở hữu bởi các công ty và tổ chức. Các trang web này thực chất là làm lại các máy in truyền thống. Sau đó chúng ta có web2.0: sự phát triển của Web 2.0 (các trang web ngày nay) năng động và thú vị hơn.

Sự ra đời của các công nghệ front-end và back-end như JavaScript và PHP cho phép các nhà phát triển lập trình các trang web động. Nội dung do người dùng tạo và mạng xã hội đã tạo ra một kỷ nguyên mới của cộng tác và tác giả trực tuyến. Ngày nay, chúng ta có thể đọc, viết, xem và tải lên nội dung trên nhiều nền tảng khác nhau. Web 2.0 giúp mọi người chia sẻ, kết nối và giao tiếp với nhau trên khắp thế giới. Tuy nhiên, điều này cũng làm nảy sinh vấn đề rằng phần lớn nội dung Web 2.0 ngày nay được kiểm soát bởi một số ít các công ty công nghệ lớn và mọi hoạt động của người dùng đều được giám sát. 

Cũng như những ý tưởng tuyệt vời khác, "Web 3.0 là gì?" Câu hỏi gợi ra một loạt các câu trả lời cũng đa dạng như những người thể hiện chúng. Đối với một số người, thuật ngữ mới có thể cảm thấy xa lạ, vì vậy bài viết này sẽ đề cập đến một số ý tưởng mô tả Web 3.0 và cung cấp nhiều ví dụ để hiểu những ý tưởng đó trong thực tế.
1.    Web 1.0 là chỉ đọc, Web 2.0 là đọc-ghi và Web 3.0 là đọc-ghi

Rất đơn giản, Web 1.0 là chỉ đọc, Web 2.0 là đọc-ghi và Web 3.0 là đọc-ghi. Phiên bản ban đầu của Web được xây dựng dựa trên các giao thức mã nguồn mở như TCP, IP, SMTP và tất nhiên là HTTP. Giao thức là một cách tiêu chuẩn để nhiều máy tính đồng ý giao tiếp với nhau. Các giao thức cơ bản này quản lý thông tin và luồng thông báo trên Internet và việc muốn xây dựng một ứng dụng hoặc dịch vụ bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn của chúng hoàn toàn miễn phí. 

Web 2.0 mô tả sự phát triển tiếp theo của việc xây dựng sử dụng các giao thức nguồn mở và miễn phí của Internet. Tuy nhiên, không giống như phiên bản chỉ đọc tĩnh của trang web Web 1.0, các cá nhân có thể thêm nội dung vào web. Ban đầu được hỗ trợ trên các bảng tin dig sau này trở thành Weibo, hiện có hơn 2 tỷ hồ sơ Facebook. 

Một sự thay đổi khác cũng đã diễn ra: Thay vì duy trì các máy chủ của riêng mình, các công ty Web 2.0 đã thanh toán các hóa đơn. Tuy nhiên, đổi lại, họ cũng tạo ra một loạt dữ liệu và hành vi của người dùng để xây dựng một biểu đồ xã hội có giá trị đối với các nhà quảng cáo. Trong Web 2.0, người dùng cá nhân là sản phẩm. 

Quyền sở hữu Web 3.0 có nghĩa là người xây dựng, người vận hành và người dùng nền tảng sở hữu một phần những gì họ sử dụng. Bitcoin và Ethereum là những ví dụ: đổi lại việc cập nhật sổ cái phân tán và giữ cho những người tham gia khác trung thực, họ nhận được phần thưởng từ BTC hoặc ETH để đổi lấy độ bảo mật mạng lưới. Các network dựa trên token được xây dựng trên Ethereum và các blockchain khác thậm chí đã giới thiệu các mô hình sở hữu mới. Ví dụ: quyền sở hữu có thể được cung cấp dưới dạng token do các dịch vụ cung cấp, chẳng hạn như cung cấp tính thanh khoản cho các giao dịch và các token tương tự cũng có thể được sử dụng để quản lý các thay đổi trong tương lai.

2.    Web 3,0 là xu hướng mới cho các mạng phi tập trung

Khi đề cập đến các mạng phi tập trung, ta đang đề cập đến phần còn lại của các stack nằm ngoài tiền tệ và danh tính phi tập trung. Các khía cạnh khác của mạng phi tập trung, chẳng hạn như lưu trữ phi tập trung, đang trở thành một phần quan trọng của các tệp lưu trữ liên tục (như IPFS và Arweave), lưu trữ phi tập trung (Golem, W3BCloud, v.v.) và dữ liệu phi tập trung (giao thức đồ họa). Hiện tại, Web 3.0 là từ thông dụng cho toàn bộ danh mục đầu tư của a16z và các công ty đầu tư mạo hiểm lớn khác và đã trở thành một phần lớn trong cuộc thảo luận trên Internet.

3.    Web3 là lớp định danh của Internet

Một trong những thiếu sót lớn nhất trong các giao thức Internet ban đầu là không có lớp nhận dạng nguồn mở và công khai. Kể từ đó, các nền tảng Web 2.0 như Facebook và Twitter đã độc quyền lớp này thành các ứng dụng mã nguồn đóng. Quan điểm của Web 3.0 là bạn phải có danh tính online của mình và chỉ tiết lộ một phần danh tính đó nếu bạn quyết định. Trên thực tế, danh tính trên Ethereum là rất cơ bản. Hãy coi nó như một container cho phép bạn khai báo một container được liên kết với nó. Chính phủ có thể biết ngày và nơi sinh của bạn mà không cần phải biết bất kỳ thông tin nào khác về danh tính kỹ thuật số mà bạn không cho phép. Danh tính của bạn có thể bao gồm lịch sử giao dịch mà các dịch vụ tài chính có thể truy vấn mà không cần biết bạn sinh ra ở đâu. Ngoài ra, danh tính kỹ thuật số của bạn trên mạng xã hội có thể được chuyển sang các mạng khác. Ngaỳ nay, chúng ta có Ethereum Name Service (ENS) gần nhất với lớp nhận dạng trong Web 3.0. Với ENS, bạn có thể mua một tên độc nhất (ví dụ: James back.eth) làm NFT 

ERC-721 và sau đó đặt nó trỏ đến địa chỉ Ethereum. ENS đã tạo ra một địa chỉ Ethereum mà con người có thể đọc được, nhưng kể từ đó nó đã được sử dụng như một cách thuận tiện để airdrop các NFT, khoe token hoặc bộ sưu tập NFT của bạn với những người khác và tìm hiểu ai đang bỏ phiếu cho các đề xuất quản trị DAO. Sự hấp dẫn của việc báo hiệu Web 3.0 có thể là lý do tại sao Paris Hilton, Shaq và những người nổi tiếng khác sử dụng tên người dùng .eth trên Twitter. Tuy nhiên, cũng như các giao thức Internet trước đây, ENS không có nhà đầu tư ban đầu và bản thân giao thức này đã phi tập trung và dựa trên các tiêu chuẩn mở.

4.    Khác biệt giữa web3 và các mạng xã hội hiện nay

Facebook có hầu hết dữ liệu xã hội của bạn. Ngay cả khi bạn ngưng dịch vụ, dữ liệu vẫn được liên kết với các máy chủ của Meta. Gavin Wood đã đưa ra quan điểm vào năm 2014 về thuật ngữ đương đại Web 3.0, "Web 3.0, hoặc cái có thể được gọi là mạng 'hậu Snowden', là sự tưởng tượng lại những thứ mà chúng ta đã sử dụng, với một mô hình tương tác hoàn toàn khác. Nếu chúng ta cho rằng đó là thông tin công khai, chúng ta sẽ phát hành nó. Giả sử rằng có sự đồng thuận về thông tin này, nó sẽ được đưa vào một sổ cái đồng thuận. Vụ bê bối Cambridge Analytica năm 2018 tiết lộ rằng một công ty cố gắng tạo hồ sơ tâm lý cử tri và gây ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử, đã thu thập thông tin cá nhân của 87 triệu người. Mặc dù phát hiện này gây xôn xao dư luận, nhưng cũng có những vi phạm dữ liệu lớn đã ảnh hưởng đến hàng triệu người dùng Internet, đơn giản chỉ vì chúng ta ủy thác cho các công ty lưu trữ dữ liệu cá nhân và không thể thu hồi quyền khi chuyển sang các dịch vụ khác. 

Web 3.0 được xây dựng dựa trên nguyên tắc các cá nhân "đẩy" thông tin đến các nguồn đáng tin cậy, chứ không phải các ứng dụng trích xuất thông tin từ các nguồn dữ liệu của bạn. Ví dụ: trong thế giới Web 2.0, khi bạn "đăng nhập bằng Google", ứng dụng có thể trích xuất dữ liệu nhận dạng cá nhân mà bạn không đồng ý. Độ mờ của dữ liệu bạn cung cấp cho các ứng dụng khác nhau trên web là một trong những lý do tại sao mạng xã hội có thể tạo ra vị thế thống trị như ngày nay – các thông tin có giá trị và trong hầu hết các trường hợp, người dùng ngay lập tức bỏ nó để ký điều khoản dịch vụ của nền tảng. 

Web 3.0 có thể được coi là kết quả đối với mối quan hệ người dùng – các nền tảng trên Internet ngày nay, trong đó người dùng luôn có quyền lựa chọn những gì sẽ chia sẻ và những gì cần giữ bí mật.

5.    Web3 là giải pháp để nghệ sĩ và các nhà sáng tạo bảo vệ thành quả của họ

Theo DappRadar, vào năm 2021 lượng NFT được mint ra và giao dịch với tổng khối lượng hơn 23 tỷ đô la. Đối với nhiều nghệ sĩ kỹ thuật số, NFT là phương thức đầu tiên để hỗ trợ toàn thời gian cho nghề của họ. Vì NFT là một định dạng token phổ biến, ai cũng có thể tạo NFT bằng cách code hoặc sử dụng FT Marketplace. Không giống như mạng xã hội web 2.0, token có thể được mua ở dịch vụ này, bán trên thị trường thứ cấp hoặc được sử dụng trong các trò chơi và ứng dụng khác. Nói cách khác, bằng cách kế thừa các thuộc tính của Ethereum, NFT là một đại diện cho giá trị có thể di chuyển và tương tác được. 

Một số chợ NFT nhanh chóng nhận ra rằng chúng bị cố định tại các chợ cụ thể chứ k phải thiếu lập sự nhất quán giữa người tạo, người dùng và chính nền tảng. Vào năm 2021, SuperRare đã phát hành token quản trị RARE và tạo ra SuperRare DAO để đón nhận các nghệ sĩ và nhà sưu tập sớm nhất của họ, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc quản lý tác phẩm với lí do: "Chúng tôi thấy Spaces là một tổ chức điều hành bởi cộng đồng có triển vọng – một hệ sinh thái gồm những người giám tuyển,  nghệ sĩ, phòng trưng bày và các thành viên cùng sử dụng thương hiệu và công nghệ của SuperRare, Hãy tham gia cùng các nghệ sĩ và cộng tác trong các cuộc đấu giá. ” 

Các ứng dụng trên Ethereum hiện đang sử dụng token như một cách để thưởng cho những đóng góp mạng và giúp quản lý các quyết địnhh. Ngay cả các mạng xã hội Web 2.0 như Reddit cũng đang thử nghiệm việc sử dụng token được gọi là "community credit" để những người đóng góp tích cực cho subreddit có thể "sở hữu" một phần mạng xã hội này. Các giao thức DeFi như Uniswap khuyến khích các nhà cung cấp thanh khoản tài trợ cho các cặp giao dịch cho hầu hết mọi tài sản trên Ethereum. 

Lợi ích của các cá nhân trong nhiều dịch vụ mà họ sử dụng trên web có lẽ là mối đe dọa lớn nhất đối với mạng xã hội Web 2.0. Nếu các cá nhân trong các doanh nghiệp này được thúc đẩy mạnh mẽ để giúp xây dựng, cải tiến, tiếp thị và bảo trợ thương hiệu, thì đó có phải là lợi thế cạnh tranh chống lại các công ty lớn hơn không?

6.    Web3 là mô hình kinh doanh kiểu mới trên Internet

"Nền kinh tế của nhà sáng tạo" là một thuật ngữ dùng để mô tả không gian internet được thiết kế để giúp người sáng tạo kiếm tiền theo những cách mới. OnlyFans, Twitch và các nền tảng khác hứa hẹn cho người dùng nền tảng tự do kiếm tiền trực tiếp từ người hâm mộ của họ, thay vì dựa vào mô hình kiếm tiền dựa trên quảng cáo, dựa trên sự chú ý. Tuy nhiên, không giống như mạng Web 3.0, người sáng tạo có thể tham gia theo ý muốn và không sở hữu những gì họ chia sẻ. 

Đối với các nhà văn và nhà báo, sức hấp dẫn của việc nhận doanh thu trực tiếp từ người xem luôn nóng trong những năm qua thông qua các nền tảng như Substack, Ghost và Lede. Tuy nhiên, không điều gì trong số này cho phép người viết xây dựng mối quan hệ trực tiếp với người hâm mộ thông qua quyền sở hữu. Mirror, một mạng blog Web 3.0, cho phép người dùng bán tác phẩm của họ dưới dạng NFT và xác định lại mô hình nhà văn và người bảo trợ bằng "crowdfunding". Crowdfunding cho phép khách hàng gửi ETH để tài trợ cho một ý tưởng đổi lấy các token đại diện cho sự tài trợ và có thể được sử dụng thêm để truy cập vào DAO hoặc nhận phần thưởng trong tương lai từ các ấn phẩm. Token là thực tế, nhưng nó cũng có thể cho thấy sự ủng hộ sớm của bạn đối với một ý tưởng hoặc nhà văn và nó sẽ có giá trị hơn khi nhiều người cũng ủng hộ crowdfunding. 

Như Kyle Chayka, một cộng tác viên cho tờ New Yorker, người đã tài trợ cho Dirt.xyz thông qua Mirror, nói: "Các lượt đăng ký chắc chắn là mô hình kinh doanh bền vững cho nhiều kênh truyền thông, nhưng nó không nhất thiết phải phù hợp với tất cả các dạng nội dung hoặc công việc thử nghiệm trong khi các nhà sưu tập và khách hàng lại rất phù hợp. " NFT có thể hỗ trợ các mối quan hệ của người sưu tập và người tài trọ, cũng như các token được Mirror hỗ trợ như ESSAY hoặc Emily Segal's NOVEL. Tôi muốn xem các blog, sê-ri và nhóm nghiên cứu được tài trợ bởi tokenvà NFT chứ không phải người đọc và các khoản phí định kỳ, đồng thời cung cấp phần thưởng cho người sáng tạo và khách hàng quen. ” 

Với fungible token như một phần của mối quan hệ tài trợ với nghệ sĩ, nghệ sĩ cũng có thể kết nối trực tiếp với những người đóng góp lớn thông qua bộ sưu tập các địa chỉ ethereum hoặc tên ENS được sử dụng để làm các quà tặng  giới hạn qua đó các nghệ sĩ có thể thu hút thêm fan..

7.    Web3 hỗ trợ việc hợp tác chính phủ và cấu trúc quyền sở hữu

Nếu bạn tham gia bất kỳ DAO nào vào năm 2021, bạn có thể đã tham gia nhóm Telegram hoặc Discord vì nhiều lý do về bỏ phiếu cho đề xuất quản trị DeFi: quyết định tài trợ cho dự án; thăm một buổi hòa nhạc Erykah Badu; tham gia chương trình cư trú dành cho các nghệ sĩ và nhà phát triển; mua chung một bản sao album Once Upon a Time in Shaolin năm 2015 của Wudangpai, hoặc thậm chí hợp lực để mua một bản sao của Hiến pháp Hoa Kỳ. 

The DAO, hoặc "Decentralized Autonomous Organization (Tổ chức tự động phi tập trung)" là một tổ chức dẫn dắt bởi cộng đồng, sử dụng hợp đồng thông minh ethereum để thiết lập các quy tắc tăng trưởng và thực hiện các quyết định đã thỏa thuận. Một số DAO lớn thành lập sớm trong Ethereum đang quản lí rất nhiều giao thức tài chính phi tập trùn. 20 DAO hàng đầu hiện nay giữ gần 10,5 tỷ usd giá trị tài sản kỹ thuật số. DAO không chỉ dừng ở Defi, các tổ chức truyền thông như Bankless hay được tài trợ công khai như Gitcoin đều sử dụng DAO để điều phối, chi phối và quản lý tài chính. Hiện có hơn 1,3 triệu token holder của DAO trong web3. Một phóng viên của New York Times đã châm biếm rằng DAO là một "phòng trò chuyện của các tài khoản ngân hàng.". Tuy nhiên, một trong những điểm hấp dẫn không thể phủ nhận của web 3.0 là cách các nhóm trực tuyến không leader có thể nhanh chóng tập hợp, gom vốn và đưa ra quyết định.

8.    Web3 vẫn chưa thật sự phi tập trung tại mọi Layer

Bất kỳ ai đã tham gia vào hệ sinh thái Web 3.0 đủ lâu đều biết sự đánh đổi mà các nhà phát triển phải đối mặt khi cố gắng tuân theo kiến trúc phi tập trung, ứng dụng dễ sử dụng và cơ sở hạ tầng có thể mở rộng. Người sáng lập Signal, Moxie Marlinspike gần đây đã viết trong bài khám phá về Web 3.0, "Tiền đề của web 2.0 là mọi người trên Internet sẽ là nhà xuất bản và người tiêu dùng nội dung, cũng như nhà xuất bản và người tiêu dùng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, mọi người không muốn chạy máy chủ của họ. ” 

Moxie sẽ ngạc nhiên khi biết rằng hầu hết các ứng dụng của Ethereum đều gọi dữ liệu từ các nguồn API đáng tin cậy. Hoặc số lượng node Ethereum hiện tại là 5,433, trong đó 40% hiện đang chạy ở Hoa Kỳ. Đây cũng là một trong những quyết định thiết kế đầu tiên mà MetaMask đưa ra – thay vì yêu cầu mỗi người dùng chạy một node Ethereum tự lưu trữ, kết nối với Infura để cung cấp dữ liệu Ethereum để các nhà phát triển có thể tập trung hơn vào ứng dụng mà họ đang xây dựng thay vì chạy cơ sở hạ tầng mạng. 

Dan Finlay, người sáng lập MetaMask đã viết: "Điều này cho phép người dùng bắt đầu sử dụng ngay lập tức mà không thường xuyên tiêu hao pin của máy tính xách tay." Đây là điểm quan trọng và nó cho thấy những gì Moxie đang nói ở đây: Mọi người không muốn lưu trữ các máy chủ của họ (chắc chắn không phải là một máy chủ được thiết kế để tiêu thụ toàn bộ dung lượng của một máy tính xách tay). ” 

Điều đó không có nghĩa là cộng đồng Ethereum và Web 3.0 vẫn đang suy nghĩ về cách làm giảm độ tin cậy ở tất cả các cấp, cho dù thông qua các trung tâm dữ liệu phi tập trung như W3BCloud hay việc triển khai đưa các ứng dụng nhẹ lên Eth2. Trong khi đó, MetaMask sử dụng Infura làm mặc định, cho phép người dùng chọn kết nối blockchain của họ. Với Snaps, người dùng có thể chọn một giải pháp thay thế cho toàn bộ kết nối máy chủ giữa các ví. Dan Finlay giải thích, "Snapshot có thể giúp người dùng chạy các client nhẹ, chọn runtimes thay thế như chuỗi zk-STARK hoặc các ngôn ngữ thân thiện khác, hoặc có thể kết nối với dịch vụ tập trung theo sở thích.

Có nhiều nhóm trong cộng đồng Ethereum dành riêng cho việc cải thiện tính phi tập trung, nhưng sự thành công của các mạng mới, tập trung hơn lại cho thấy rằng người dùng có thể không quan tâm đến điều đó lắm. Tuy nhiên, không có lý do gì để nghĩ rằng cơ sở hạ tầng Web 3.0 sẽ vẫn giữ nguyên trong tương lai – đặc biệt là khi ngày càng có nhiều người trải nghiệm mạng phi tập trung. 

Một trong những bước tiến mới của Internet là làm cho thông tin có thể truy cập toàn cầu với chi phí thấp, có thể nhân rộng và phong phú hơn- nó đối lập với một thứ có giá trị ( tiền hay tài sản, theo định nghĩa là khan hiếm và khó có được). Bitcoin là giao thức đầu tiên đưa sự khan hiếm (scarcity) vào Internet, một phần bằng cách giải quyết vấn đề "double spending" vốn là rào cản với những nỗ lực tiền kỹ thuật số ban đầu. Double-spending có nghĩa rằng bạn có thể sử dụng cùng một số đồng tiền và chi tiêu chúng ở hai hoặc nhiều nơi cùng một lúc. Trong thế giới tài chính chính thống, các ngân hàng, công ty thẻ tín dụng và bộ xử lý thanh toán tự xác minh các giao dịch để giảm thiểu rủi ro này. Với tiền điện tử, mạng lưới các miner và validator chịu trách nhiệm đảm bảo rằng các tài khoản không bị chi tiêu gấp đôi. Điều này cực kì ý nghĩa vì việc xác minh không còn dựa vào các bên tập trung đáng tin cậy nữa. Với internet, bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào mạng ngang hàng và kiểm tra sổ cái. Đồng thuận xã hội có t
hể ngăn cản đoàn thể cố gắng đảo ngược hoặc kiểm duyệt các giao dịch. 

Một trong những giá trị khác của scarcity nằm ở việc nhân bản đơn vị. Khả năng thay thế có nghĩa: khi thay thế một tế bào bằng một tế bào khác và tổng quan vẫn là tốt. Ví dụ, 1 eth này so với 1 eth khác là như nhau. Không thể thay thế (irreplaceable) nhấn mạnh về tính duy nhất. NFTs cho người dùng khả năng sở hữu, có thể là tác phẩm nghệ thuật, ảnh, nhạc, văn bản, đối tượng trò chơi, tín dụng, giấy phép quản trị, các lớp truy cập. 

Nếu tôi có thể nhấp chuột phải vào một hình ảnh và lưu nó vào máy, thì làm thế nào mà NFT lại mang tính khan hiếm? Về cơ bản, điều quan trọng là blockchain đã ghi lại quyền sở hữu từ tài khoản này sang tài khoản khác. Nó cho phép một nghệ sĩ hoặc công ty xây dựng một "bản gốc", giống như một vấn đề cơ bản được giải quyết bằng blockchain, ngăn người khác tự xưng là chủ sở hữu của nó hoặc "hoa kép". Một trong những lý do khiến nhiều người hào hứng với NFT là vì chúng là token thuộc mạng Ethereum (NFT hiện cũng có thể được sử dụng trên các blockchain khác), chúng có thể tương tác với nhau trong hệ sinh thái của Web 3.0. NFT có thể được chia thành nhiều phần nhỏ hơn (fractional NFT), vì vậy nhiều người có thể sở hữu chúng, sử dụng chúng làm tài sản thế chấp cho các dịch vụ tài chính phi tập trung khác, bao gồm bản quyền vĩnh viễn và thậm chí làm cơ sở cho danh tính trên Internet.