Từ đầu năm 2024, hệ sinh thái TON (The Open Network) đã thu hút sự chú ý từ thị trường nhờ vào lượng người dùng khổng lồ của Telegram, việc phát hành stablecoin USDT và sự hỗ trợ liên tục từ Binance. Cơ sở hạ tầng và các dự án trong hệ sinh thái TON đã phát triển nhanh chóng, nhiều dự án “ngựa ô” như Notcoin, Catizen xuất hiện khiến toàn bộ hệ sinh thái phát triển mạnh mẽ.
Tuy nhiên, vào tháng 8 năm nay, người sáng lập Telegram, Pavel Durov bị bắt tại Pháp đã tạo ra bóng mờ cho toàn bộ blockchain TON. Giá trị đồng coin giảm mạnh khiến các vấn đề nhanh chóng lộ diện: hệ sinh thái đơn giản, thiếu khả năng thanh toán và đôi khi là các sự cố mạng. Những lời chỉ trích này khiến nhiều người cho rằng TON sẽ chỉ là một “hiện tượng nhất thời” và rồi sẽ bị lãng quên.
Tuy nhiên, mọi chuyện có thể không tồi tệ như vậy. Câu chuyện của TON gợi nhớ đến một sự kiện quen thuộc: vào năm 2022, khi FTX sụp đổ, Solana cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vì mối quan hệ gần gũi giữa FTX, Alameda và Solana, nhiều người còn cho rằng SBF là người sáng lập Solana. Sau cú sụp đổ của FTX, Solana đã chứng kiến giá trị giảm mạnh tới 96%, nhưng chỉ trong chưa đầy hai năm, SOL đã phục hồi mạnh mẽ, vươn lên thành blockchain lớn thứ ba sau Bitcoin và Ethereum.
Liệu TON có thể hồi sinh như Solana?
Con đường hồi sinh của Solana
- Liên tục cải tiến công nghệ
Solana đã trải qua ba sự cố lớn về mạng và nhiều lần giảm hiệu suất vào năm 2022, cùng với một lần sự cố vào năm 2023. Những sự cố này chủ yếu do vấn đề đồng thuận gây ra. Mặc dù phí giao dịch thấp mang lại lợi ích cho người dùng, nhưng nó cũng dễ dàng tạo điều kiện cho việc gửi nhiều giao dịch hoặc tấn công từ chối dịch vụ (DDoS). Để khắc phục, Solana cần cải thiện cơ sở hạ tầng client mạnh mẽ hơn, nhằm đảm bảo 100% thời gian hoạt động. Các bản nâng cấp mạng đã giúp cải thiện khả năng xử lý dòng giao dịch lớn và kiểm soát tắc nghẽn tốt hơn.
- Phí giao dịch thấp và thanh khoản dồi dào
Phí giao dịch cực kỳ thấp của Solana đã thu hút nhiều nhà đầu tư và các hoạt động giao dịch cao tần. Điều này khiến Solana trở thành lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư ưa chuộng rủi ro. Ngoài ra, sự có mặt của các stablecoin như Tether và USDC trên Solana đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của DeFi và thu hút người dùng tham gia các ứng dụng tài chính phi tập trung, thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển của các ứng dụng mới, tạo nên vòng quay kinh tế.
- Các dự án sáng tạo
Các nền tảng blockchain có thể phát hành tài sản nhanh chóng và chi phí thấp sẽ dễ dàng bùng nổ. Solana đã trở thành một nền tảng phát hành tài sản phổ biến nhờ vào khả năng phát hành nhanh và hiệu quả. Sự sáng tạo của các dự án trên Solana, như StepN và MagicEden, đã giúp nâng cao tính cạnh tranh của hệ sinh thái. Khi mùa meme coin đến, Solana nhanh chóng chứng kiến sự ra đời của các dự án nổi bật như pump.fun, thu hút lượng lớn giao dịch và tạo ra dòng chảy thanh khoản mạnh mẽ.
- Vòng quay tăng trưởng
Với mạng lưới ổn định, phí giao dịch thấp, các dự án nổi bật, thanh khoản dồi dào và sự chú ý từ cộng đồng, Solana đã có đủ yếu tố để bắt đầu vòng quay tăng trưởng. Các lĩnh vực như AI, Depin và SocialFi đang bùng nổ, và Solana tiếp tục đáp ứng nhu cầu của các nhà phát triển về các ứng dụng hiệu suất cao. Sự ra đời của những sản phẩm hiện tượng mới liên tục trong hệ sinh thái Solana giúp thu hút thêm người dùng và nhà phát triển, tạo ra một chu kỳ tăng trưởng mạnh mẽ.
Phân tích cơ bản TON
So với những ưu điểm của Solana, ưu điểm của TON không hề kém cạnh.
1. Công nghệ đột phá
TON đã thể hiện ba công nghệ đột phá, xây dựng một hệ sinh thái blockchain có khả năng mở rộng, hiệu quả và an toàn cao. Ba công nghệ này là: Công nghệ phân đoạn vô hạn, Định tuyến siêu lập phương tức thời, và Blockchain dọc tự phục hồi.
- Công nghệ phân đoạn vô hạn: Công nghệ này cho phép mạng điều chỉnh linh hoạt số lượng phân đoạn (shards) dựa trên nhu cầu thời gian thực, tối đa có thể hỗ trợ tới 2^60 chuỗi làm việc. Điều này có nghĩa là mạng TON có thể tự động tối ưu cấu trúc của mình dựa trên khối lượng giao dịch và tải mạng, duy trì hiệu suất tốt nhất ngay cả trong các tình huống có lưu lượng cao. Khả năng phân đoạn động này cung cấp nền tảng vững chắc cho các ứng dụng quy mô lớn trong tương lai.
- Định tuyến siêu lập phương tức thời: Cơ chế này nâng cao hiệu quả giao tiếp giữa các phân đoạn, cho phép truyền và xử lý thông tin gần như ngay lập tức giữa các phân đoạn thông qua mô hình toán học và thuật toán phức tạp. Điều này giảm độ trễ mạng và tạo điều kiện thuận lợi cho các tương tác chuỗi chéo và thực thi hợp đồng thông minh phức tạp, từ đó hỗ trợ tính tương tác giữa các hệ sinh thái blockchain.
- Blockchain dọc tự phục hồi: Công nghệ này cho phép sửa chữa các khối không hợp lệ mà không gây ra phân nhánh, giúp duy trì tính nhất quán và ổn định cho hệ thống. Khả năng tự phục hồi này tăng cường độ bền vững của mạng, giảm thiểu rủi ro gián đoạn mạng do lỗi khối, đồng thời đơn giản hóa quy trình bảo trì mạng và nâng cao độ tin cậy và an toàn của toàn bộ hệ thống.
Ba công nghệ này phối hợp với nhau đã mang lại những đột phá kỹ thuật quan trọng cho TON, giúp giải quyết các vấn đề mở rộng mà các blockchain truyền thống gặp phải, đồng thời duy trì hiệu suất cao và độ trễ thấp ngay cả khi có phân đoạn cao.
2. Phí Gas thấp và thanh khoản
Phí Gas của TON rất thấp. Với mức phí Gas hiện tại, người dùng có thể thực hiện từ 6 đến 8 giao dịch với chỉ $0.5 phí Gas. Trong một số trường hợp, TON còn có thể hỗ trợ giao dịch miễn phí phí Gas. Ngoài ra, TON còn hỗ trợ sử dụng USDT và Notcoin để trả phí Gas, điều này giải quyết được nhiều vấn đề thực tế của người dùng và thể hiện sự đầu tư nghiêm túc vào hệ sinh thái.
3. Tính thanh khoản
Về mặt thanh khoản, TON đã đạt được tiến bộ đáng kể. Vào tháng 4 năm nay, TON đã hợp tác với Tether và đưa USDT vào hệ sinh thái của mình. Đến ngày 13 tháng 11, tổng lượng USDT phát hành trên mạng TON đã đạt khoảng 1,23 tỷ USD, gần ngang với lượng USDT 1,89 tỷ USD phát hành trên Solana. Điều này cho thấy TON đã bắt kịp về thanh khoản stablecoin, tạo nền tảng vững chắc để phát triển các ứng dụng DeFi.
Hệ sinh thái TON đang phát triển mạnh mẽ với một số dự án nổi bật và sự tăng trưởng ấn tượng. Ví dụ, trò chơi mini Notcoin đã thu hút hơn 30 triệu người tham gia từ khi ra mắt vào đầu năm 2024, và Meme token $DOGS đã có 17 triệu người nhận airdrop. Trò chơi Hamster Kombat thậm chí đạt hơn 250 triệu người dùng trong chỉ ba tháng. Với mạng lưới nhanh chóng, phí Gas thấp, thanh khoản ổn định và hàng triệu người dùng, TON có tiềm năng rất lớn.
Sự vắng mặt của DeFi
Tuy nhiên, sự phát triển của TON vẫn gặp phải một vấn đề lớn:
- Phân bổ không đồng đều: Theo số liệu từ ton.app, hiện tại hệ sinh thái TON có 1113 ứng dụng, bao gồm các lĩnh vực như staking, DEX, DeFi, SocialFi và game. Tuy nhiên, một nửa số ứng dụng này lại là các trò chơi mini trên Telegram, cho thấy sự thiếu hụt trong các lĩnh vực DeFi, nơi cần sự phát triển bền vững hơn.
- So sánh với Solana: TON hiện có khoảng 840,000 địa chỉ hoạt động mỗi ngày, trong khi Solana có đến 6.1 triệu địa chỉ, tức là gần gấp 8 lần. Sự chênh lệch này còn thể hiện rõ hơn khi so sánh về TVL (tổng giá trị bị khóa): TON chỉ có 300 triệu USD TVL, trong khi Solana có tới 7.7 tỷ USD, gấp 25 lần.
Sự chênh lệch lớn giữa TON và các blockchain khác chủ yếu xuất phát từ sự thiếu vắng hệ sinh thái DeFi. TON có một đặc điểm độc đáo là các hợp đồng thông minh giữa các hợp đồng khác được gọi là asynchronous (không đồng bộ), không phải là atomic (nguyên tử), điều này khiến cho việc phát triển các ứng dụng DeFi trở nên khó khăn hơn. Hơn nữa, sự không tương thích giữa TON Virtual Machine (TVM) và Ethereum Virtual Machine (EVM) làm tăng đáng kể độ khó trong việc phát triển trên TON. Theo ước tính, ba lập trình viên EVM mới hoàn thành được khối lượng công việc mà một lập trình viên TON có thể làm, với thời gian và độ khó dài hơn. Điều này khiến cho các nhà phát triển không muốn dành thời gian lâu dài trên TON.
Kết quả là, khi TON thiếu một hệ sinh thái DeFi mạnh mẽ, các dự án như DEX và các dịch vụ vay mượn gần như không tồn tại, điều này khó thu hút người dùng trên chuỗi. Một lượng lớn người dùng tham gia các trò chơi mini trên TON không phải là người dùng Web3 truyền thống, mà là người dùng chủ yếu đến từ các sàn giao dịch tập trung (CEX), khiến hệ sinh thái TON trông khá vắng vẻ.
Dựa trên kinh nghiệm của ICP (Internet Computer), các blockchain sử dụng kiến trúc không đồng bộ có thể sẽ gặp khó khăn trong việc phát triển DeFi trong cả thị trường tăng trưởng và suy thoái.
WeChat của thế giới tiền điện tử
Tuy nhiên, dù thiếu DeFi và người dùng gốc Web3, TON không đặt mục tiêu trở thành một blockchain hiệu suất cao truyền thống. Mục tiêu chiến lược của nó là trở thành “WeChat của thế giới tiền điện tử”, dẫn đầu việc áp dụng rộng rãi tiền điện tử.
TON đang phát triển với chiến lược “Web2.5”, kết hợp các yếu tố của Web2 và Web3, nhằm tạo ra một cầu nối giữa người dùng truyền thống và thế giới tiền điện tử. Với Telegram sở hữu khoảng 9 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng, TON đã trở thành một cổng vào quan trọng cho người dùng Web2 gia nhập Web3. Telegram giúp phổ biến các sản phẩm tiền điện tử đến những khu vực chưa phát triển hệ thống thanh toán như thẻ tín dụng, tạo cơ hội thu hút người dùng mới cho các sàn giao dịch và dự án tiền điện tử.
Tuy nhiên, TON vẫn đối mặt với một số thách thức cần giải quyết để tiếp tục phát triển:
- Tối ưu hóa nội dung hệ sinh thái: Các trò chơi mini và các chiến lược tiếp thị hiện tại đã giúp TON phát triển nhanh chóng, nhưng khi những sản phẩm này trở nên quen thuộc, việc thu hút người dùng mới sẽ khó khăn hơn. Do đó, trọng tâm sẽ chuyển sang việc nâng cao chất lượng nội dung và tăng tỷ lệ giữ chân người dùng.
- Áp lực từ các “whale” (cá voi): TON gặp phải sự phân phối token không đồng đều, với một số ít địa chỉ nắm giữ phần lớn nguồn cung. Điều này có thể gây áp lực bán mạnh khi các ví lớn quyết định thanh lý tài sản. Một đề xuất đã được thông qua để “đông lạnh” các ví không hoạt động trong 48 tháng, nhưng TON cần có thêm các giải pháp mới để giảm thiểu sự ảnh hưởng từ các “whale” này trong tương lai.
Dù vậy, với việc tối ưu hóa công nghệ và mở rộng cộng đồng người dùng, TON vẫn có triển vọng phát triển mạnh mẽ và có thể dẫn đầu trong việc thúc đẩy việc áp dụng tiền điện tử quy mô lớn trong tương lai.
