Sự kiện nổi bật nhất trong năm 2021 của Polkadot là ra mắt các parachains. Từ đó giá DOT tăng lên mức ATH nhưng không kéo dài được lâu trước khi sụt giảm vào Q1 2022.
Giới thiệu về Polkadot
Polkadot là một mạng lưới blockchain Nominated Proof-of-Stake (NPoS). Polkadot được thiết kế nhằm hỗ trợ mạng lưới gồm các chain layer 1, hay còn gọi là parachain, kết nối với nhau và phục vụ cho ứng dụng. Mỗi chain được xây dựng trong Polkadot sử dụng khung phát triển blockchain của Parity Technologies, cho phép các nhà phát triển chọn thành phần phù hợp nhất với chain dành riêng cho ứng dụng của họ. Nói đến Polkadot, ta đề cập đến toàn bộ hệ sinh thái của các parachain liên kết với nền tảng cơ sở duy nhất – Relay chain. Relay Chain không hỗ trợ chức năng ứng dụng mà thay vào đó chứa tất cả validators và chịu trách nhiệm bảo mật, quản lý và kết nối parachain.
Sau gần 5 năm nghiên cứu và phát triển, những parachain đầu tiên đã được ra mắt vào ngày 17/12/2021. Cuối quý 1 năm 2022, 13 parachain đã giành được các suất đấu giá thành công với 127,8 triệu DOT locked (11% tổng nguồn cung, trị giá 2,9 tỷ đô la). Bài viết này sẽ nêu bật những cột mốc quan trọng kể từ khi ra mắt parachain và đánh giá hiệu suất quý 1 của Polkadot.
Quá trình thay đổi giá
Khái niệm parachain lần đầu được giới thiệu trên Polkadot Paper vào năm 2016. Tháng 10/2021, tại hội nghị Substrate Sub0, nhà đồng sáng lập Robert Habermeier thông báo Relay Chain đã sẵn sàng hỗ trợ parachain. Trong ba tuần tiếp theo, giá token DOT của Polkadot tăng 57% lên mức ATH 55,08 đô la (vốn hóa thị trường 56,5 tỷ đô la) vào ngày 5/11/2021, một ngày sau khi cộng đồng chấp thuận ấn định 11/11/2011 làm ngày đấu giá parachain slot đầu tiên. Tuy nhiên, Polkadot, cùng thị trường tiền điện tử, đều chứng kiến mức định giá giảm từ tháng 11/2021 đến hết quý 1 năm 2022. Cuối quý 1/2022, DOT có giá 22,5 đô la (vốn hóa thị trường 23,3 tỷ đô la), giảm 60% so với thời điểm đạt ATH.
Trong quý 1 năm 2022, Polkadot và các hệ sinh thái khác đều trải qua biến động trong định giá. LUNA tăng mạnh nhất (+18%), trong khi FTM giảm nhiều nhất (-38%) và Polkadot giảm nhiều thứ ba (-19%).
Sử dụng mạng lưới
Tài khoản người dùng trên Polkadot, cả mới tạo và đang hoạt động, đều giảm. Tháng 11 năm ngoái, tài khoản người dùng tăng 131% so với mức trung bình hàng năm và liên tục phá kỷ lục. Tuy nhiên, kể từ sau đó, số tài khoản mới và đang hoạt động bắt đầu đi xuống. Mặc dù việc sụt giảm tài khoản người dùng là một xu hướng vĩ mô không quá mới lạ, nhưng ta có thể xem xét một số lý do bên trong.
Tài khoản đang hoạt động giảm có thể là kết quả của việc người dùng lock DOT của họ trong thời gian hai năm để hỗ trợ các parachain mong muốn trong phiên đấu giá. DOT bị lock trong khoản vay cộng đồng không thể truy cập được và do đó không thể sử dụng trên Polkadot. Để cải thiện tính thanh khoản, Acala và Parallel Finance đã giới thiệu tính năng stake thanh khoản.
Xét về số tài khoản mới, điều này có thể lý giải do người dùng thường quan tâm đến lô parachain đầu tiên hơn là những lô tiếp sau. Lô parachains đầu tiên (1–5) có lượng DOT locked nhiều hơn 342% so với lô parachains thứ hai (6–11).
Ngược lại, lượng địa chỉ nắm giữ DOT tăng lên hàng tháng trong năm 2021 và quý 1/2022. Sự gia tăng này báo hiệu sự quan tâm tích cực đối với hệ sinh thái Polkadot mặc dù định giá vẫn giảm.
Staking và phi tập trung
Polkadot sử dụng cơ chế đồng thuận Nominated Proof-of-Stake (PoS đề cử – NPoS). NPoS khác với Delegated Proof-of-Stake (DPoS – PoS ủy quyền) bởi vì các nominator, tức chủ sở hữu DOT thực hiện stake token với validator, có thể chịu slashing (bị hủy token).
Validator được thanh toán sau 24 giờ để hoàn thành nhiệm vụ được giao, gọi là era point. Cứ sau mỗi 4 giờ, một nhóm validator được chỉ định ngẫu nhiên sẽ xác thực tất cả parachain với hệ số nhân trên era point họ kiếm được. Bằng cách kết hợp giữa era point và xác thực parachain ngẫu nhiên, hệ thống đảm bảo tất cả validator sẽ có được phần thưởng gần giống nhau. Do phần thưởng của các validator tương đương nhau, sau đó họ lại phân phối lượng token này theo tỷ lệ cho nominator, các nominator thường sẽ đề cử cho những validator có ít người stake hơn hơn để nhận phần thưởngcao hơn. Mô hình phần thưởng validator-nominator được thiết kế với mục đích phi tập trung hóa nhóm validator hoạt động trên Polkadot. Kết thúc quý 1/2022, 294 trong số 297 (99%) validator đã stake 1,8–2,6 triệu DOT, cho thấy mô hình này đạt được hiệu quả.
Polkadot sử dụng mô hình token lạm phát; do đó, không có giới hạn DOT tối đa. Phần thưởng lạm phát được phân phối cho các validator để củng cố mạng Polkadot, phần còn lại sẽ được chuyển đến kho tiền. Tỷ lệ lạm phát thay đổi theo tỷ lệ stake lý tưởng của Polkadot, song trung bình thường vào khoảng 10% hàng năm. Trong quý 1/2022, DOT duy trì tỷ lệ stake trong phạm vi từ 53,8-58,6% tổng số DOT được stake.
Một thực thể có thể vận hành nhiều validators. Theo Subscan, vào quý 1/2022, có bảy thực thể chạy cùng lúc nhiều validators, chiếm 20% tổng số DOT được stake. Subscan cho hay có thể còn nhiều thực thể khác cũng đang hoạt động tương tự nhưng chưa thể xác định.
Do phần thưởng được phân bổ đồng đều, việc chạy nhiều validators có khả năng mang lại nguồn lợi lớn hơn. Do đó, các validators Polkadot tự liên kết với ít nhất một DOT và chỉ định DOT của mình trên tối đa 16 validators để tối đa hóa giá trị phần thưởng stake. Trong tổng số DOT được stake, khoảng 99,7% là từ nominator và 0,3% là từ validator.
Đấu giá Parachain
Phiên đấu giá parachain slot đầu tiên bắt đầu vào ngày 11/11/2021. Cuối quý 1/2022, 13 parachain đã giành được parachainslot liên kết với 127,8 triệu DOT (11% tổng nguồn cung, trị giá 2,9 tỷ đô la). Polkadot có 28 cuộc đấu giá parachain slot mới được lên lịch cho đến hết tháng 2/2023 (nâng tổng số lên 41).
Trong số 13 parachain đầu tiên, có bảy dự án hoạt động về DeFi, ba là nền tảng hợp đồng thông minh, còn lại là chain cơ sở hạ tầng Web3. Để có cái nhìn sâu hơn về 13 parachain này, hãy cùng khám phá tổng quan về hệ sinh thái Polkadot.
Polkadot vs Kusama
Một thành phần độc đáo khác của hệ sinh thái Polkadot là mạng Kusama. Kusama là một blockchain có chủ quyền với cơ sở mã và kiến trúc gần giống như Polkadot. Tuy nhiên, Kusama có cơ chế quản lý nhanh gọn hơn khi quá trình bỏ phiếu được thực hiện trong vòng 7 ngày, ít hơn đáng kể so với thời gian 28 ngày của Polkadot. Tất cả các đợt phát hành mã mới đều được đề xuất, phê duyệt, thử nghiệm và triển khai trên Kusama trước khi chuyển sang Polkadot. Như vậy, Polkadot và Kusama có quan hệ mật thiết với nhau. Trong 5 quý vừa qua, giá trị vốn hóa thị trường của cả hai mạng luôn sát sao với nhau với hệ số tương quan 0,797.
Ngược lại, hoạt động của người dùng giữa các mạng lại có phần khác biệt Trong năm quý qua, hệ số tương quan trong số tài khoản người dùng của cả hai mạng chỉ ở mức 0,42. Cả hai mạng đều chứng kiến tài khoản người dùng có xu hướng đi xuống sau khi ra mắt parachain Polkadot đầu tiên.
Tương tự như mối quan hệ giữa Kusama-Polkadot, các nhóm dự án parachain có thể khởi chạy parachain Kusama để thử nghiệm tính năng mới trong điều kiện kinh tế thực tế. 11 trong số 13 parachain đầu tiên của Polkadot được khởi chạy trên parachain Kusama. Trung bình, các parachain Polkadot lock gấp mười lần giá trị USD của parachain Kusama. Phala Network là ngoại lệ duy nhất khi có giá trị USD được lock trên Khala Network cao hơn.
Tổng quan về đội ngũ phát triển
Theo báo cáo Electric Capital Developer Report năm 2021, Polkadot sở hữu cộng đồng nhà phát triển lớn thứ hai. Polkadot khởi đầu năm 2021 với 840 nhà phát triển và kết thúc năm với tổng số 1,400, lợi nhuận ròng của tổng số nhà phát triển là 560 (+67%). Ethereum có nhiều nhà phát triển nhất với 3.920 và Cosmos có nhiều thứ ba với khoảng 950.
Hoạt động của đội ngũ phát triển không có nhiều thay đổi giữa năm 2021 và quý 1/2022. 14 trong số 15 tháng (93%) ghi nhận hơn 10.000 sự kiện của nhà phát triển. Chỉ riêng tháng 10 có sự khác biệt do nhà phát triển chuyển trọng tâm sang các parachain tiềm năng để chuẩn bị cho các cuộc đầu giá đầu tiên. Trong quý 1/2022, hoạt động trung bình hàng tháng của nhà phát triển giảm 10% do họ ưu tiên kích hoạt các tính năng đã triển khai trước đó hơn là phát triển các tính năng mới. Nhìn chung, hoạt động của nhà phát triển Polkadot là sôi động nhất trong toàn bộ lĩnh vực tiền điện tử.
Thách thức về hệ sinh thái
Quý 4/2021, hàng loạt người dùng mới đổ bộ vào Polkadot để tham gia các cuộc đấu giá parachain slot đầu tiên. Tuy nhiên, thái độ nồng nhiệt này cũng dần phai nhạt cho đến quý 1/2022.
Để kích thích người dùng trở lại, Polkadot cần khuấy động hệ sinh thái bằng một parachain hoặc một giao thức mới trên parachain. Giao thức đó cần phát triển các cơ sở mới thông qua kiến trúc cross-chain và định dạng XCM. Việc mở rộng khả năng ứng dụng và chức năng mới sẽ thể hiện sức mạnh của mạng lưới và thu hút người dùng một cách tự nhiên.
Ngoài ra, người dùng thường phàn nàn về sự phức tạp của ví Polkadot JS. Khi kết thúc quý 1/2022, nhiều dự án như Talisman, SubWallet, Nova và Polka Wallet đang sử dụng ví sinh thái Polkadot.
Cuối cùng, nhiều người vẫn chưa có hiểu biết đúng đắn về Polkadot. Tính độc đáo của kiến trúc dẫn đến những nghi vấn và khiến nó bị so sánh với các hệ sinh thái kinh tế mở khác. Bằng cách tăng cường marketing và tuyên truyền, Polkadot có thể xóa bỏ những quan niệm sai lệch phổ biến.
Con đường phía trước
Tháng 5/2020, Polkadot bắt đầu đi vào hoạt động với khối genesis đầu tiên của Relay Chain. Nền tảng khép lại năm 2021 bằng sự ra mắt của các parachain. Một số nâng cấp và tối ưu hóa đã được thực hiện trong quý 1/2022 và dự kiến sẽ tiếp tục đến hết năm 2022.
Có thể nói phân khúc cần lưu tâm nhiều nhất là xây dựng Định dạng Tin nhắn Đồng thuận chéo (XCM) của Polkadot. XCM là một ngôn ngữ giao tiếp cho phép parachain trao đổi tin nhắn với các parachain khác, tương tự như Inter-Blockchain Communication (Giao tiếp liên blockchain – IBC) trên Cosmos. Mạng Kusama của Polkadot đã thử nghiệm phiên bản light client của XCM với tên gọi HRMP. XCM dự kiến sẽ được triển khai trên Polkadot vào quý 2/2022.
Một lĩnh vực trọng tâm khác là khởi chạy parathread. Parathread là parachain phải trả tiền khi sử dụng. Thay vì luôn luôn được kết nối với Relay Chain như parachain, các parathread đảm bảo duy trì khả năng tương tác và bảo mật của Relay Chain khi cần thiết. Parathread hữu ích cho các dự án không có nhu cầu sử dụng toàn bộ parachain slot hoặc các parachain hiện tại không còn cần sử dụng slot chuyên dụng.
Cuối cùng, các nhà phát triển sẽ tiếp tục tối ưu hóa hiệu suất của mạng. Sao lưu không đồng bộ (Asynchronous backing) là một nâng cấp lớn, cho phép các parachain xây dựng khối đồng thời với Relay Chain và giảm thời gian khối từ 12 giây xuống 6 giây. Các bản cập nhật giao thức bổ sung cũng đang được nghiên cứu.
Tổng kết
Phát hành parachain là một trong những sự kiện nổi bật của năm 2021. Parachain đi vào hoạt động kéo theo giá trị, tài khoản người dùng và doanh thu của phiên đấu giá parachain slot đều chạm mức ATH. Thật không may, sự hào hứng này chỉ tồn tại trong thời gian ngắn và bắt đầu sụt giảm hàng tháng cho đến quý 1/2022.
Cùng kỳ, các chỉ số cơ bản được duy trì ổn định. Polkadot vẫn phân bổ tổng số phần thưởng stake một cách hợp lý cho validator, đồng thời hoạt động của nhà phát triển giữ mạnh mẽ và người dùng tiếp tục thể hiện mối quan tâm tích cực đối với hệ sinh thái thông qua việc mua lại token.
Quý 2/2022 sẽ được đánh dấu bởi việc bổ sung parachain trực tuyến và triển khai XCM. Để giành thêm thị phần, Polkadot cần parachain hoặc giao thức được xây dựng trên parachain để tận dụng lợi thế của XCM và kiến trúc cross-chain. Do parachain chỉ mới ra mắt cách đây 4 tháng, chúng vẫn còn chặng đường dài phía trước.
Nicholas Garcia
