Thị trường tiền điện tử non trẻ đang đối mặt với thời kỳ quan trọng nhất trong lịch sử. Bài viết này so sánh mùa đông tiền điện tử năm 2018 với xu hướng thị trường bear (giảm) kéo dài sáu tháng hiện tại, từ đó đánh giá liệu mùa đông có thực sự đến hay không và ngành công nghiệp tiền ảo sẽ ở vị thế nào trong những tháng tới.
Bitcoin đã giảm 55% kể từ khi đạt mức ATH 69.000 đô la vào tháng 11/2021. Chỉ vài tuần trước, Terra, hệ sinh thái DeFi lớn thứ hai, sụp đổ với lượng tài sản bị tổn thất nghiêm trọng. Các nhà đầu tư đơn lẻ, tổ chức và thậm chí là doanh nghiệp đã mất hơn 60 tỷ đô la vào LUNA và UST chỉ trong vài ngày khi hai token từng đứng thứ 7 và 10 về vốn hóa thị trường bốc hơi.
Vấn đề vẫn chưa dừng lại ở đó. mối tương quan giữa tiền mã hóa và chứng khoán Mỹ trong năm 2022 đang cao kỷ lục. Cùng với chiến tranh Ukraine, tỷ lệ lạm phát cao nhất trong 40 năm và chính sách tiền tệ của Mỹ là những nhân tố thúc đẩy xu hướng downtrend.
Bạn có thể sẽ cảm thấy lo lắng khi mùa đông crypto đến gần. Tuy nhiên, kể từ năm 2018, ngành công nghiệp này đã trải qua quá trình phát triển nhanh chóng. Mùa đông lạnh giá cuối cùng kéo dài khoảng 18 tháng, khiến hàng trăm dự án ra đời từ kỷ nguyên IC0 bị đóng băng.
Bài viết này so sánh mùa đông tiền điện tử năm 2018 với xu hướng thị trường bear (giảm) kéo dài sáu tháng hiện tại, từ đó đánh giá liệu mùa đông có thực sự đến hay không và ngành công nghiệp tiền ảo sẽ ở vị thế nào trong những tháng tới.
Kỷ nguyên IC0 và mùa đông crypto đầu tiên
Năm 2017, được thúc đẩy bởi cơn sốt ICO, không gian tiền điện tử trải qua giai đoạn mở rộng rõ rệt đầu tiên, đạt đỉnh vào tháng 12 năm đó. Nhiều công ty khởi nghiệp và dự án mới lúc bấy giờ bắt đầu sử dụng tiền điện tử như một cơ chế tài trợ sáng tạo.
Ở góc độ vĩ mô, ta cảm nhận được tia sáng lạc quan về khả năng phục hồi kinh tế bền vững vào thời điểm đó. Game Fortnite của Epic Games ghi nhận doanh số 8,5 tỷ đô la hàng năm. Trong khi Apple vươn lên thành thương hiệu giá trị hàng đầu, cổ phiếu công nghệ và kỹ thuật số cũng bùng nổ.
Mối quan tâm xung quanh các công ty khởi nghiệp tiền điện tử đã thu hút lượng vốn dồi dào, phần lớn là từ các nhà đầu tư bán lẻ. Nhiều doanh nghiệp đã thêm “blockchain” hoặc “tiền điện tử” vào tên thương hiệu. Một số thậm chí quyết định định hướng lại toàn bộ hoạt động để nắm bắt xu hướng, một hiện tượng khá tương đồng với bong bóng Y2K một thời.
Tuy nhiên, vào thời điểm đó, tỷ lệ tiếp nhận ngành công nghiệp blockchain còn thấp và thậm chí còn thiếu quy định quản lý hơn cả hiện nay. Cuối năm 2017, chỉ có 104 Dapp còn tồn tại khi tổng vốn hóa thị trường tiền điện tử lần đầu tiên vượt quá 800 tỷ đô la. Các loại tiền điện tử như BCH, MIOTA, DASH và XMR nằm trong top 10 theo vốn hóa thị trường bên cạnh BTC, ETH, LTC và XRP.
Việc thiếu quy định trong khi lượng tiền đổ vào dự án rác quá nhiều đã nhanh chóng khiến ngành công nghiệp non trẻ trở nên thiếu bền vững. Người ta ước tính trong kỷ nguyên IC0, 90% dự án thất bại trong vòng 6 tháng sau khi khởi nghiệp. Tuy nhiên, nhiều dự án trở thành xu hướng chủ đạo trong ngành ngày nay, chẳng hạn như Decentraland và Enjin, cũng được sinh ra trong kỷ nguyên ICO.
Hàng loạt vụ lừa đảo và dự án thất bại đã thúc đẩy cảm giác ngờ vực trong toàn ngành. Sau khi giá BTC đạt mức ATH, tức gần 20.000 đô la vào tháng 12/2017, một loạt sự kiện đã đè nặng lên ngành, đẩy giá cao trầm trọng và khởi đầu cho mùa đông tiền điện tử dai dẳng.
Cùng lúc đó, CME, sàn giao dịch phái sinh lớn nhất thế giới, cũng đã ra mắt hợp đồng tương lai dựa trên Bitcoin đầu tiên. Các nhà đầu tư tổ chức bán tháo Bitcoin ồ ạt, gây áp lực bán ra chưa từng có đối với tài sản kỹ thuật số.
Ngoài ra, tin đồn về lệnh cấm giao dịch tiền điện tử ở Hàn Quốc và các quốc gia châu Á khác, kết hợp với vụ hack khiến Coincheck tiêu tốn 530 triệu đô la và tạm dừng giao dịch trên sàn OTC của Nhật Bản trong nhiều tháng, đều góp phần vào thị trường bear.
Cuối cùng, giá BTC giảm xuống còn 7.700 đô la, thấp hơn 65% so với mức cao nhất hồi tháng 12/2017. Các nhà đầu tư bán lẻ đã mất rất nhiều tiền, cùng với sự bất ổn của thị trường và quy định thiếu chặt chẽ, dẫn đến một mùa đông dài và dữ dội đóng băng hầu hết dự án ICO chỉ vừa mới khởi đầu.
Mùa đông tiền điện tử năm 2018 kéo dài gần 18 tháng. Tháng 7/2019, khi giá BTC vượt mốc 10.000 đô la, sự quan tâm của nhà đầu tư quay trở lại và thị trường bước vào giai đoạn phục hồi. Tuy nhiên, ngay sau đó, vào tháng 3/2020, thị trường một lần nữa sụp đổ.
Mùa đông tiền điện tử năm 2018 bắt nguồn từ nhiều yếu tố vốn có trong ngành. Sự không chắc chắn do tỷ lệ thất bại cao của kỷ nguyên ICO, việc lạm dụng đòn bẩy của các nhà đầu tư và thái độ hoài nghi về các quy định sắp tới tạo ra bối cảnh hoàn hảo cho mùa đông crypto.
Lịch sử có lặp lại sau bốn năm?
Quên chế độ ngủ đông đi, đã đến lúc xây dựng
Trước khi so sánh tình hình thị trường hiện tại với năm 2018, cần phải hiểu làm thế nào ngành công nghiệp blockchain đạt được vị trí như bây giờ.
Mùa đông crypto vừa qua là thời kỳ quan trọng đối với sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái blockchain.
Bất chấp tình trạng suy thoái của thị trường vào thời điểm đó, các dự án hàng đầu vẫn không ngừng nỗ lực xây dựng và tối ưu hóa sản phẩm của họ. ETH, Lightning Network của BTC là những dự án điển hình từng đạt được những cột mốc quan trọng. Các dự án như Axie Infinity, ETHLend (hiện được gọi là "Aave")… cũng khởi chạy trong khoảng thời gian khó khăn đó.
Sau 18 tháng tranh đấu, ngành công nghiệp tiền điện tử bắt đầu có dấu hiệu cải thiện. Tuy nhiên, thị trường một lần nữa phải tạm dừng bước khi đại dịch COVID-19 ập đến, phủ đen lên hầu hết các ngành.
Tháng 3/2020, thị trường toàn cầu sụp đổ trong bối cảnh chuỗi cung ứng bị gián đoạn mạnh và các nước đồng loạt đóng cửa phòng dịch. Thời điểm đó, giá BTC giảm gần 50% trong một ngày và S&P 500 giảm 23% trong hai tuần. Nỗi sợ hãi về mùa đông hiện hữu rõ ràng.
Dù vậy, một số ngành dọc đã tận dụng lợi thế của thị trường. Các cổ phiếu công nghệ như Amazon, Netflix, Zoom và Peloton tăng giá mạnh. Tương tự như vậy, không gian Dapp bắt đầu hình thành khi các dự án lớn công bố sản phẩm cải tiến của họ.
Mùa hè năm 2020 đã chứng kiến sự ra đời của nhiều dự án DeFi tiềm năng. Curve, MakerDAO, Uniswap, PancakeSwap và một số dự án DeFi khác đã mở đường cho thị trường hàng tỷ người. Câu chuyện về lĩnh vực Dapp đã hoàn toàn thay đổi.
Trong khi đó, Mỹ in đến 80% đô la Mỹ chỉ trong hai năm và lượng tiền được bơm vào nền kinh tế để khuyến khích chi tiêu đã khiến các nhà đầu tư tổ chức và nhỏ lẻ chuyển hướng sang thị trường tiền điện tử.
Ngày 10/10/2020, giá BTC tăng 120% so với mức đáy tháng 3, vượt mốc 12.000 đô la lần đầu tiên kể từ đầu năm 2018. Sự chấp nhận, niềm tin của người tiêu dùng và vốn đầu tư đều tăng lên. Chỉ trong 6 tháng, giá BTC tăng 134%.
Ba lĩnh vực chính giúp thị trường tăng giá vào năm 2021
Đến năm 2021, mùa đông tiền điện tử là một ký ức xa vời. Đợt tăng giá đã đưa BTC tăng vọt lên 60.000 đô la và vốn hóa thị trường tiền điện tử đạt mức 2 nghìn tỷ đô la lần đầu tiên vào tháng 4 cùng năm. BTC và ETH được coi là hai loại tiền điện tử hàng đầu, cùng với BNB, USDT, DOT, ADA, UNI và LINK phác họa một diện mạo mới trong ngành.
Lúc bấy giờ, "cánh đồng" Dapp bắt đầu gặt hái thành quả từ những hạt giống được gieo vào mùa đông hai năm trước. Ba danh mục chính của ngành, DeFi, NFT và GameFi, đã cho thấy sự tăng trưởng theo cấp số nhân trong năm 2021, thu hút hàng triệu người dùng mới và hàng tỷ đô la đầu tư. Các mô hình Web3 như khả năng tương tác multichain và Play-to-Earn (P2E) đều nở rộ.
Chẳng hạn, tháng 11 năm ngoái, các giao thức DeFi đã lock hơn 200 tỷ đô la tài sản trong hợp đồng thông minh. Mô hình multichain đã đưa những cái tên như Polygon và Avalanche trở thành những dự án thống trị trong hệ sinh thái DeFi, với khối tài sản trị giá hàng tỷ đô la.
Sau đó, NFTs bùng nổ, tạo ra khối lượng giao dịch hơn 22 tỷ đô la vào năm ngoái. 100 NFT có giá trị nhất trên Ethereum có vốn hóa thị trường là 16,7 tỷ đô la. Các nghệ sĩ NFT như Beeple, Pak, và Poorocious đã đưa NFT lên thị trường chính thống, đồng thời các bộ sưu tập như CryptoPunks và BAYC đã trở thành một hiện tượng văn hóa, thu hút những người nổi tiếng và thương hiệu đến với không gian này. Tiềm năng ứng dụng của blockchain dần hé lộ khi NFT cho phép quyền sở hữu và xác thực.
Tương tự như NFT, game blockchain cũng ghi nhận tốc độ tăng trưởng theo cấp số nhân trong năm 2021. Các game như Axie Infinity, Upland và Alien Worlds cung cấp tiền điện tử và NFT cho người chơi, tạo ra các dòng doanh thu mới. Sự phổ biến của những game như vậy, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi, đã sinh ra khái niệm P2E.
Sau khi Facebook đổi tên thương hiệu, câu chuyện "metaverse" lại được mở ra.
Nhu cầu tiền điện tử và NFT liên quan đến metaverse tăng trưởng đáng kể, đẩy mức định giá lên theo. Quý 4/2021, các Dapp có liên hệ với metaverse đã thu về hơn 330 triệu đô la khối lượng giao dịch NFT và hơn 50.000 nhà giao dịch đơn lẻ, với giới VC và nhà đầu tư tài trợ mạnh cho các dự án game và metaverse dựa trên blockchain.
Tháng 11 năm ngoái, ngành công nghiệp blockchain đạt một cột mốc mới. BTC chạm mức 69.000 đô la, tăng 360% trong một năm trong khi ETH và hầu hết các loại tiền điện tử khác đạt đỉnh trong cùng tháng. Sau thông báo của Meta, vốn hóa thị trường tiền điện tử vượt 2,8 nghìn tỷ đô la, thể hiện tín hiệu lạc quan trong toàn ngành.
Tình hình vĩ mô phức tạp
Đến năm 2022, tình trạng hiện tại của ngành công nghiệp khởi sắc hơn nhiều so với bốn năm trước.
Hàng trăm ứng dụng trải dài trên nhiều hệ sinh thái blockchain thu hút 2,5 triệu ví đang hoạt động; hồ sơ nhà đầu tư cũng khá đa dạng cùng lực lượng nhà đầu tư tổ chức và doanh nghiệp hùng hậu thống trị không gian tiền điện tử; sự phổ biến của phái sinh tiền điện tử, tài sản tiền điện tử tích lũy được quản lý (AUM) đạt gần 60 tỷ đô la; VC và nhà đầu tư tư nhân rót hơn 30 tỷ đô la vào các dự án blockchain, một phần ba trong số đó là vào game và thế giới ảo nhằm xây dựng nền tảng Web3 metaverse.
Ở góc độ vĩ mô, mọi thứ cũng đổi khác so với năm 2018. Tác động tiêu cực của chiến tranh Ukraine-Nga đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với thị trường toàn cầu. Ngoài ra, cách đây vài tuần, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) tăng lãi suất thêm 0,5% sau hai năm để kiểm soát lạm phát leo thang.
Ngoài ra, làn sóng in tiền cũng bắt đầu có tác động. Trong tình huống chỉ số S&P 500 có khởi đầu tồi tệ nhất kể từ Thế chiến thứ hai và lạm phát của Mỹ cao kỷ lục trong gần 50 năm, thị trường đang từng bước tiến vào thời kỳ suy thoái.
Tình hình kinh tế vĩ mô đã cản trở xu hướng (bull) tăng do metaverse thúc đẩy. Bất chấp sự phát triển toàn ngành bốn năm qua, Bitcoin đã giảm 55% kể từ mức ATH hồi tháng 11 và sự kiện Terra đã mang lại trải nghiệm vĩ mô đầu tiên về sự suy thoái của thị trường tiền điện tử.
Mùa đông có đang đến gần?
So sánh các yếu tố dẫn đến mùa đông lạnh giá năm 2018 và tình hình hiện tại, ta thấy một sự khác biệt rõ ràng.
Đầu tiên, ngành công nghiệp blockchain đã đi từ một nhóm nhỏ các mạng riêng biệt thành một loạt hệ sinh thái được kết nối chặt chẽ, thu hút hàng triệu người dùng hàng ngày. Ba danh mục chính, DeFi, NFT và GameFi, phát triển mạnh mẽ thành các phân khúc trị giá hàng tỷ đô la.
Tương tự như vậy, hồ sơ của các nhà đầu tư đã thay đổi từ nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ sang tổ chức và tập đoàn lớn có sức mạnh kinh tế hơn. Công chúng cũng bắt đầu nhận thức rõ ràng hơn về không gian tiền điện tử. Nguồn tài trợ tiền ảo hiện diện ở mọi môn thể thao lớn, các bảng quảng cáo sản phẩm Web3 tràn ngập nhiều thành phố trên thế giới và BTC có khả năng trở thành phương tiện chống siêu lạm pháp hữu hiệu của Venezuela, Argentina và các quốc gia khác.
Điều này cũng có thể áp dụng với NFT. Loại tài sản kỹ thuật số này đang tách biệt khỏi thị trường chứng khoán và tiền điện tử, được chứng minh là một trong những tài sản có khả năng phục hồi tốt nhất và là một trong những phương tiện đầu tư bền vững nhất.
Các thương hiệu Web3 như Yuga Labs, The Sandbox và RTFKT đã hợp tác với nhiều gã khổng lồ ngành bán lẻ, điển hình là Adidas, Nike, HSBC, Warner Bros, v.v. Chúng ta đang chứng kiến các nhân tài từ những dự án Web2 hàng đầu chuyển hướng đến thế giới blockchain.
Mặc dù tầm quan trọng của ngành công nghiệp blockchain đã được công nhận, thách thức vẫn còn đó. Sự sụp đổ của Terra đã khiến lĩnh vực này chạm đáy, với nhiều stablecoin, bao gồm Tether, phải chật vật để duy trì giá trong thời kỳ biến động cao. Lòng tin vào stablecoin thuật toán lung lay có thể cản bước các nhà đầu tư thông minh tham gia vào DeFi, do đó bảo mật và quy định là chủ đề cần được chú ý càng sớm càng tốt.
Ngoài những khó khăn kể trên, mối tương quan cao kỷ lục giữa thị trường chứng khoán và tiền điện tử lại tạo ra một gánh nặng khác. Thị trường vốn đã có khởi đầu tồi tệ nhất từ những năm 1940 và giá của các cổ phiếu công nghệ cao như Netflix, Facebook, Roku, Wix và Robinhood lao dốc mạnh mẽ. Với nguy cơ suy thoái ngày càng tăng, thị trường vốn có vẻ không mấy lạc quan trong thời gian tới.
Mùa đông đã đến
So sánh giữa năm 2018 với hiện tại, mặc dù ngành công nghiệp tiền ảo đã trải qua thời kỳ trưởng thành ấn tượng cùng sự mở rộng nhanh chóng của cộng đồng Web3, mùa đông cypto có khả năng đã đến.
Tình hình kinh tế vĩ mô, kết hợp với sự sụp đổ của Terra, chỉ càng đè nặng thêm lên thị trường tiền điện tử, vốn đang chật vật bước qua giai đoạn điều chỉnh. Tuy nhiên, nhờ mức độ phổ biến, sự quan tâm đến ngành sẽ không giảm mạnh như năm 2018.
Là một tài sản kỹ thuật số có các thuộc tính kinh tế độc đáo, vai trò của BTC, NFT và các loại tiền điện tử khác vẫn sẽ còn đó. Đồng thời, việc các tập đoàn áp dụng tiền ảo sẽ buộc giới lập pháp phải bắt tay đưa ra chính sách để điều chỉnh tài sản kỹ thuật số.
Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý rằng thị trường tiền điện tử có tính chu kỳ. Không phải ngành nào cũng có thể duy trì tốc độ tăng trưởng liên tục. Một chu kỳ của củng cố và từ bỏ tạo ra sự ổn định tài chính. Elon Musk từng nói:
"Suy thoái không nhất thiết là điều tồi tệ. Tôi đã từng trải qua sự kiện này một vài lần. Nếu quá trình phát triển của bạn kéo dài quá lâu, việc phân bổ vốn sẽ đi chệch hướng và bạn bắt đầu ném tiền cho những kẻ ngu ngốc".
Mùa đông crypto cũng tương tự như vậy. Đây có thể coi như một cơ hội thanh lọc thị trường. Trong thời kỳ khó khăn, các dự án thành công sẽ tiếp tục được xây dựng, trong khi những dự án rỗng tuếch sẽ bị đào thải.
Đối với người mới tham gia, mùa đông crypto tựa như bong bóng đã vỡ. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng ngành công nghiệp blockchain luôn phục hồi sau mỗi mùa đông lạnh giá. Dù đứng trên bờ vực rơi vào cuộc Đại suy thoái đầu tiên, sự phát triển toàn diện của nhiều phân khúc đã trao cho không gian tiền điện tử ưu thế chống chọi với thị trường giảm kéo dài.
Giờ đây, câu hỏi chính là, bao giờ mới đến mùa xuân?
