Đường đua Layer 2 sắp tới trải đầy hoa, ai sẽ là người dẫn đầu? Đánh giá: An toàn nhất nên là Zk-rollup truyền thống; Chi phí thấp nhất nên là Polygon và AnyTrust; TPS cao nhất phải là Validium và Zk-porter.
Hãy nhớ đến thời điểm khi lần đầu tiên đề cập đến khả năng mở rộng của ETH cách đây vài năm, điều đầu tiên được nghĩ đến là Layer 2 và cụ thể hơn trong Layer 2, điều đầu tiên được nhắc đến là Lightning Network, State Channel, và Plasma…
Sau khi ra mắt và tung hoành trong một vài năm, nhận thấy rằng nó không thật sự có giá trị sử dụng, và nhiều các bên dự án và quỹ đã không thể nào chờ đợi được nữa, vì vậy đã có rất nhiều Alt L1 (thay thế Layer 1) ra đời, sớm nhất là từ EOS, Tron, IOST cho đến hiện nay ta có BSC, Sol, Avax, Near, FTM…
May mắn thay, Layer 2 cuối cùng đã tìm ra hướng đi, và Rollup xuất hiện.
Sau thời điểm đấy, chúng ta ngây thơ nghĩ rằng sẽ chỉ có duy nhất một giải pháp Rollup. Và rồi, chúng ta lại phát hiện ra có đến 2 loại là Optimistic rollups (OP) và Zero-knowledge rollups (ZK). Câu nói rằng "OP là ngắn hạn, ZK thì dài hạn" đã trở nên rất phổ biến trong ngành.
OP xuất hiện một dự án (Optimistic), ZK thì có hai (Starkware và Matter Labs).
Sau đó nữa, Arbitrum ra đời, tiếp nối là Hermez, Aztec, OMG đến Boba, Metis (fork từ Optimistic), và Polygon nhằm gói trọn bộ giải pháp Layer 2.
Có quá nhiều các giải pháp Layer 2 xuất hiện đến mức khó có một dự án liên quan nào có thể bị sót lại.
Một thời gian sau đấy, tiếp nối, Arbitrum cho ra mắt sidechain Anytrust, có hiệu suất và hiệu quả chi phí tốt hơn cùng tính bảo mật được đảm bảo bởi rollup.
Hãy cùng phân tích, ngoài Layer 2 dành cho mục đích đặc biệt như Lrc và Layer 2 hướng đến quyền riêng tư như Aztec, tồn tại nhiều cách để thực thi riêng lẻ Layer 2 một cách toàn diện.
1. Layer 2 giả
Polygon luôn tự quảng cáo mình là Layer 2. Tuy nhiên, ngoại trừ đồng nội tệ Matic sử dụng công nghệ Plasma, các Erc20 khác đều là cầu nối sidechain, vì vậy Polygon hiện tại vẫn chỉ là một sidechain. Đây cũng là một trong những lý do tại sao Polygon trong giới kỹ thuật thường bị đem ra mổ xẻ so sánh với nhiều dự án khác nhau.
Tuy nhiên, họ đã làm rất tốt khâu tiếp thị và giá trị thị trường được nâng lên nên họ thu được nguồn lợi vốn. Thông qua nhiều thương vụ mua bán sáp nhập khác nhau, trong hai năm qua, Polygon dự kiến sẽ chuyển đổi thành một chain các giải pháp L2 trong tương lai.
2. Optimistic Rollup truyền thống
Hai dự án nổi tiếng Arbitrum và Optimistic nên được mọi người biết đến.
OP sử dụng công nghệ chống gian lận để đảm bảo an toàn cho các giao dịch. DA (data availability – tính khả dụng của dữ liệu) và hoạt động thanh toán (settlement) theo yêu cầu của Rollup đều diễn ra trên ETH L1, điều này cũng dẫn đến thực tế là mặc dù hiệu suất hiện tại của OP tốt hơn nhiều so với ETH, nhưng vẫn còn cực kỳ xa vời khi so với Web2. Một khoảng cách rất lớn và chi phí vẫn còn tương đối đắt đỏ ($1-5 đô la Mỹ).
Ưu điểm là nó có khả năng tương thích tốt và có thể sử dụng ngay tại bây giờ. Khối lượng giao dịch L2 và hệ sinh thái của Arb cũng vững chắc, chiếm vị trí hàng đầu trong toàn bộ thế giới L2.
3. ZK Rollup truyền thống
Starkware và Zk-sync, hai dự án không thể không biết.
Hệ thống ZK sử dụng các bằng chứng mật mã tiên tiến hơn để đảm bảo an toàn cho các giao dịch. DA và hoạt động thanh toán đều nằm trên ETH L1. Không ngạc nhiên khi hai “người chơi” sáng giá này sẽ được tung ra sân trong năm nay.
Còn về hiệu suất thì sao? Liên quan đến OP, cần phải xem xét. Về lý thuyết, sẽ có rất ít sự khác biệt. Tuy nhiên, về chi phí thì chắc chắn là rẻ hơn OP, có lẽ rẻ hơn một bậc.
4. ZK Rollup thu gọn
Validium từ Starkware và Zk-Porter từ Zk-Sync.
Đây là các giải pháp mà hai cái tên sáng giá ở trên đã đề ra nhằm đạt được hiệu suất cao hơn và chi phí rẻ hơn, tất nhiên, vẫn phải đi kèm với một số biện pháp bảo mật.
Phương pháp là vẫn giải quyết bằng ETH, nhưng DA được đặt trên node POS hoặc ủy ban (committee) của chính nó (để dữ liệu gốc không cần được lưu trữ trong ETH), mục đích là để đổi lấy sự gia tăng đáng kể về hiệu suất và mức chi phí có thể được giảm đi một bậc, câu hỏi đặt ra là liệu việc này có đảm bảo được tính an toàn không? Tất nhiên, nó sẽ không còn đạt được mức độ bảo mật như với ZK-Rollup truyền thống, bởi vì sau tất cả, DA không còn trên ETH nữa.
Nhưng lợi thế là ngay cả khi các node âm mưu với nhau, tiền của ta vẫn không thể bị đánh cắp hoặc bị đóng băng hết hoàn toàn. Đó là sức mạnh đến từ Rollup!
5. L3 và L4
Rollup đệ quy (recursive rollup), được đề xuất bởi Starkware, sử dụng mạng chính Starkware cho DA và thanh toán, sau đó thiết lập một layer rollup phía bên dưới và sau đó hoạt động thanh toán cuối cùng được chuyển về trên ETH L1. Trong tương lai, các Appchains như IMX và DYDX rất có thể sẽ xuất hiện dưới dạng L3.
Và theo mô hình đệ quy này, có thể có L4, hoặc thậm chí L5. Về lý thuyết, mức hiệu suất có thể được cải thiện vô hạn, và chi phí cũng có thể giảm một cách vô hạn. Trong kỷ nguyên tương lai tới khi mà blockchain được phục vụ hàng tỷ người, nhiều khả năng nó sẽ dựa trên mô hình này.
6. Rollup hỗn hợp
Tồn tại hai đại diện tiêu biểu là EVMOS và Celestia của Cosmos, công ty này đã tích hợp Cosmos vào quần thể mở rộng của ETH.
Ví dụ: họ đã tạo một chuỗi Rollup có tên là Celestiums, DA của chuỗi này trên Celestia và hoạt động thanh toán trên ETH.
Tất nhiên, sự kết hợp phổ biến trong hệ sinh thái riêng của Cosmos là DA ở trên Celestia và thanh toán trên EVMOS. Tóm lại, với sự pha trộn của Celestia và EVMOS, Rollup có nhiều sự lựa chọn hỗn hợp hơn để mở rộng.
7. Sidechain của Rollup
Chain Anytrust mà Artribum vừa mới phát hành là một ý tưởng rất đáng chú ý.
Hiệu suất và chi phí về cơ bản là có thể so sánh được với các sidechain thông thường. Vậy đặc điểm của loại sidechain này là gì? – Miễn là hai trong số 20 node trung thực, việc vận hành có thể thực thi!
Vậy làm thế nào để thực hiện điều đó? Thông thường, chỉ có 19 node ký kết với nhau để tạo một block, về cơ bản không liên quan gì đến ETH L1 (chỉ tải lên một mã băm gốc lên ETH L1, với chi phí tối thiểu). Khi không thể thu thập được 19 chữ ký, nó sẽ trở về chế độ Rollup và block của 19 chữ ký trước đó sẽ được sử dụng làm check-point để bắt đầu Rollup.
Lợi ích của việc này là gì? Đương nhiên, hiệu suất được cải thiện và chi phí cũng giảm đáng kể. Về cơ bản, không có sự khác biệt giữa sidechain và chain BFT, đây là sidechain yêu cầu 2/3 lượng node phải trung thực. AnyTrust chỉ cần hai node trung thực trong tổng số 20 node.
Điều bất lợi là nếu 19 nút liên kết với nhau, vốn của bạn sẽ có khả năng dễ dàng bị đánh cắp. Như đã đề cập ở trên, với Validium hoặc Zk-Porter, ngay cả khi có các node âm mưu với nhau, chúng cũng không thể ăn cắp tiền của bạn. Cùng lắm thì số tiền này sẽ tạm thời bị đóng băng cho bạn, vì vậy nó được xem như một hệ thống không có yêu cầu bảo mật cao, nhưng lại có yêu cầu về hiệu suất cao.
Tóm tắt
Các giải pháp ở trên có những cân nhắc khác nhau về 3 yếu tố: tính bảo mật, TPS và chi phí.
Nếu không xem xét sơ đồ đệ quy đa chuỗi (multi-chain recursive scheme) của L3 (TPS vô hạn, chi phí thấp vô hạn), chỉ xem xét về mặt chuỗi đơn, cảm nhận của cá nhân tôi như sau:
- An toàn nhất là Zk-rollup truyền thống;
- Chi phí thấp nhất là Polygon và AnyTrust;
- TPS cao nhất phải là Validium và Zk-porter.
Vào thời điểm đó, đối với các nhà phát triển, việc triển khai loại chuỗi nào sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào 3 yếu tố: bảo mật, hiệu suất hoặc chi phí.
Về phía người dùng, sẽ có nhiều vấn đề về phân mảnh thanh khoản đáng sợ hơn mà các dự án không nhìn thấy được. Hãy tưởng tượng rằng mỗi Alt L1 và mỗi L2 sẽ cung cấp cho bạn một vài Dex, một vài khoản vay và một vài phép tính.
Cùng với đa dạng các Alt L1 khác nhau, cuộc chiến giữa các blockchain bắt đầu hoàn toàn từ đây!
Các quan điểm và ý kiến được trình bày ở đây chỉ là của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm củaTheCoinDesk. Mọi động thái đầu tư và giao dịch đều có rủi ro, bạn nên tự nghiên cứu khi đưa ra quyết định.
