Nhân vật ảo là các thực thể hoặc nhân vật tồn tại hoàn toàn trong lĩnh vực kỹ thuật số, xuyên đến thế giới thực của ta thông qua tương tác trên mạng xã hội, các phương tiện như game, không gian internet và công nghệ ảnh ba chiều.
Nhân vật ảo là sự giao thoa của nhiều xu hướng công nghệ (VR/AR, trí tuệ nhân tạo, CGI độ trung thực cao, trò chơi, phương tiện truyền thông xã hội) và tâm lý xã hội của con người (mối quan hệ xã hội, mong muốn có bạn đồng hành, thuyết vật linh văn hóa, thiết kế nhân hình).
Web3 có tiềm năng đẩy nhanh hơn nữa sự xuất hiện của nhân vật ảo thông qua các mô hình doanh thu, cơ cấu tổ chức dựa trên internet và quyền sở hữu kỹ thuật số hỗ trợ tiền điện tử.
Các loại nhân vật ảo
VTuber
Bắt nguồn từ Nhật Bản vào giữa những năm 2010 và trở thành một hiện tượng quốc tế vào đầu những năm 2020, VTuber (viết tắt của Virtual YouTuber – YouTuber ảo) là những nhân vật ảo do con người tạo ra bằng cách sử dụng công nghệ ghi chuyển động theo thời gian thực để điều khiển avatar ảo. VTuber thường phát trực tiếp cuộc sống của họ trên các nền tảng video phổ biến như YouTube, Twitch, Niconico và Bilibili.
Sau thành công của YouTuber ảo có tên Kizuna AI, trào lưu VTuber bùng nổ phổ biến ở Nhật Bản, và sau đó lan rộng ra quốc tế nhờ sức hút của các nhóm người hâm mộ anime và manga. Ngoài ra, sự gia tăng đáng kể về lượng người xem Twitch trong đại dịch COVID-19 năm 2020 giúp khái niệm VTuber trở nên quen thuộc hơn. YouTube ghi nhận VTuber là xu hướng thống trị trong báo cáo Văn hóa và Xu hướng năm 2020. Không chỉ vậy, khái niệm này đã tăng lên 1,5 tỷ lượt xem hàng tháng vào tháng 10 năm đó.
Ngày nay, các VTuber đang tận dụng khả năng tương tác với người hâm mộ, các mối quan hệ xã hội, avatar kỹ thuật số và cách kể chuyện để tạo ra các nhân vật thú vị và năng động hơn so với các streamer người thật. Những VTuber nổi tiếng có thể kể đến như Gawr Gura, Inugami Korone, Nyanners, Ironmouse, Kiryu Coco, Code Miko và Ai Angelica, v.v.
Youtuber ảo Gawr Gura của hololive Production
Trong web3, các NFT cũng được biết đến thông qua việc tạo ra cơ sở người hâm mộ cuồng nhiệt, tương tác với cộng đồng và cảm giác thân thuộc, vì vậy chúng rất phù hợp để thu hút sự quan tâm của các VTuber. Một số VTuber đã bắt đầu thử nghiệm loại công nghệ này, chẳng hạn như Kizuna AI. Vtuber này đã tạm ngừng hoạt động vào tháng 2 năm 2022 để dành thời gian khám phá NFT.
Ngoài ra, use case rõ ràng nhất đối với NFT VTuber là tạo nội dung được kiểm soát bởi token, discords, cùng với các bộ sưu tập kỹ thuật số. Nhưng có hai use case khác nổi bật hơn cả là quản lý quyền và thị trường avatar.
Influencer (những người có tầm ảnh hưởng) ảo
Influencer ảo là một nhân vật kỹ thuật số được tạo ra nhờ phần mềm đồ họa máy tính sau đó truy cập các nền tảng xã hội để tạo sức ảnh hưởng.
Người mẫu ảo Imma
Lối sống của influencer ảo được mô tả trên mạng xã hội, tương tác với người hâm mộ trên nhiều phương tiện và thường được các thương hiệu sử dụng làm đại sứ cho sản phẩm của họ. Tuy nhiên, không giống như những người nổi tiếng thông thường, các influencer ảo là những nhân vật do CGI tạo ra, vì vậy họ có thể là bất kỳ ai, làm bất cứ điều gì và đi đến bất cứ đâu trong thế giới kỹ thuật số. Họ không bị giới hạn về mặt thể chất, họ có thể ở hai nơi cùng một lúc, và họ không bao giờ mệt mỏi và không bao giờ sai kịch bản.
Một trong những người có ảnh hưởng ảo nổi tiếng nhất là Lil Miquela. Cô đã làm người mẫu cho Prada, đóng vai chính trong quảng cáo của Calvin Klein, trả lời phỏng vấn tại Coachella và đứng đầu bảng xếp hạng Spotify. Năm 2020, Lil Miquela kiếm được khoảng 12 triệu USD cho studio Brud.
Influencer ảo như Lil Miquela có tỷ lệ tương tác cao gần gấp ba lần so với các influencer người thực và được các thương hiệu yêu thích bởi họ cho phép các thương hiệu kiểm soát danh tính của họ.
Ngoài khả năng kiểm soát, influencer ảo còn cung cấp cho các thương hiệu khả năng kể những câu chuyện trên vô số nền tảng và định dạng theo cách mà influencer người thực không thể thực hiện. Hình thức này được gọi là kể chuyện đa phương tiện (tiếng Anh: Transmedia storytelling), tức là sử dụng nhiều phương tiện để cung cấp các điểm truy cập khác nhau vào một câu chuyện hoặc nhân vật.
Cho đến nay, nơi nổi bật nhất để các thương hiệu tương tác với Influencer ảo là trong lĩnh vực thời trang. Những influencer ảo thường được mặc trang phục mới nhất khi tạo dáng trên mạng xã hội. Lối sống được điều khiển theo kịch bản cho phép họ tạo ra một yếu tố phong cách sống và tính cách cụ thể cho thương hiệu của mình. Chẳng hạn như Lil Miquela tại buổi trình diễn Prada FW18/19 ở Milan, Shudu Gram trở thành gương mặt đại diện cho các người mẫu của Balmain và Noonoouri trong chiến dịch "Rouge" ban đầu có sự tham gia của Natalie Portman.
Các hãng thời trang lớn như Balenciaga, Alexander McQueen, Valentino, H&M, Nike, Salvatore Ferragamo, v.v. đã sử dụng influencer ảo để giới thiệu sản phẩm của họ và Prada thậm chí đang xem xét tạo influencer ảo nội bộ cho riêng mình.
Ngoài ra, âm nhạc cũng là một lĩnh vực được ứng dụng rộng rãi
- Ca khúc "Baby My Phone" của Yameii Online đã truyền cảm hứng cho nhiều xu hướng và các bản mash-up đạt hàng triệu lượt xem trên hàng trăm nghìn video.
- Kai, một influencer ảo 16 tuổi trong Roblox đã biểu diễn cho hơn 100.000 người hâm mộ tại 7 địa điểm Roblox khác nhau trong 48 giờ.
- Nhóm nhạc nữ K-Pop ảo, K/DA, do Riot Games tạo ra để quảng bá các nhân vật mới trong game đã thu về 508 triệu lượt xem trên Youtube với MV và ca khúc "Pop/Stars"
- FN Meka rap trên mạng xã hội khi trưng bày những món đồ cực hiếm như PS5 mang nhãn hiệu Starbucks và giày thể thao AR
Gần đây hơn, văn hóa influencer ảo đã bắt đầu hợp nhất với web3. Cụ thể, Dapper Labs mua lại Brud, studio đứng sau Lil Miquela, nhiều influencer ảo đã tung ra NFT, bao gồm Lil Miquela, LV4, Rae, Shudu, FNMeka và Yameii, và các studio web3 lớn như RTFKT đã đã hợp tác với những influencer ảo để quảng cáo NFT của họ.
Trong tương lai, việc tích hợp Web3 và influencer ảo sẽ còn nhiều thú vị hơn nữa.
Distributed Personas (Nhân vật được phân phối)
Về bản chất, kiểu nhân vật này cũng tương tự như influencer ảo, tuy nhiên, thay vì được quản lý bởi một studio hay một cơ quan nhất định thì các "nhân vật được phân phối" sẽ do một cộng đồng mở và không được cần cấp phép quản lý, tức là được phân phối rộng rãi cho người dùng trong cộng đồng.
Các nhân vật được phân phối có thể độc lập ở một số hình thức như nghệ sĩ AI nhưng cuối cùng vẫn được kiểm duyệt bởi cộng đồng.
Một trong những ví dụ điển hình nhất hiện nay là Hatsune Miku, một vocaloid của Nhật Bản do Crypton Future Media phát hành năm 2007. Vocaloid cho phép người sử dụng đưa lời bài hát và giai điệu do chính mình sáng tác vào ứng dụng, sau đó bài hát sẽ được hát lại dựa trên giọng của các ca sĩ ngoài đời và trình diễn qua các nhân vật đại diện mang phong cách manga, anime hay game.
Kể từ khi ra mắt, Hatsune Miku đã xuất hiện trong hàng trăm nghìn bài hát và video âm nhạc khác nhau do những người sáng tạo và người hâm mộ trên khắp thế giới sản xuất. Và chương trình phần mềm miễn phí MikuMikuDance đã tạo ra một cơn sốt cho hình ảnh động do người dùng tạo, thậm chí còn được đưa vào các buổi biểu diễn ảnh ba chiều trực tiếp được người hâm mộ trên khắp thế giới tham dự.
Autonomous Entities (Thực thể ảo độc lập)
Thực thể ảo độc lập được tạo ra bằng cách mô phỏng trí thông minh của con người trong những cỗ máy được lập trình để suy nghĩ như con người và bắt chước hành động của họ. Thuật ngữ này cũng có thể được áp dụng cho bất kỳ máy móc nào có các đặc điểm liên quan đến trí óc con người như học tập và giải quyết vấn đề.
Các thực thể ảo độc lập sử dụng trí tuệ nhân tạo và các công cụ khác để mô phỏng cuộc sống, từ các chatbot và NPC trong thế giới ảo cho đến AI companion và tái sinh kỹ thuật số của những người đã khuất.
AI companion (Bạn đồng hành AI)
AI companion là là bất kỳ loại sáng tạo phần cứng hoặc phần mềm nào được thiết kế nhằm tạo ra "bạn đồng hành" cho người dùng. Chẳng hạn như thiết bị nuôi thú ảo cầm tay Tamagotchi hay dòng chó robot AIBO, v.v.
Chó robot AIBO – Một sản phẩm của AI companion
Sự gia tăng tin tưởng và đón nhận AI trong các thế hệ trẻ dường như báo trước một tương lai trong đó con người có mối liên hệ mật thiết với các thực thể AI. Toàn bộ mô hình kinh doanh đã hình thành xung quanh ý tưởng này, với các công ty như Replika cung cấp các chatbot thân thiện tương tác với con người và Hybri cung cấp các bot mô hình 3D tùy chỉnh để mô phỏng mối quan hệ hợp tác lãng mạn.
Sự phát triển của thị trường AI companion đã được thể hiện rõ. Ví dụ: Xiaoice, một AI companion từ Microsoft, gần đây đã được định giá 1 tỷ USD.
Một dự án trong web3 tập trung vào những AI companion là Petaverse Network, sở hữu truyền thống lâu đời về vật nuôi ảo, từ Tamagotchi đến Nintendo. Petaverse Network tìm cách tạo ra một tiêu chuẩn kỹ thuật số có thể tương tác cho vật nuôi ảo, hashing tính cách của chúng on-chain để nó tồn tại mãi mãi. Tính cách này đại diện cho lớp dữ liệu của thú cưng, được cập nhật theo thời gian khi người dùng tương tác với nó thông qua game, AR và VR. Các dự án khác cũng sẽ có thể xây dựng trên lớp dữ liệu này, diễn giải lại vật nuôi cho thế giới ảo và game riêng.
Tái sinh kỹ thuật số
AI có thể được đào tạo dựa trên digital footprints (dấu vết dữ liệu mà người dùng đã tạo ra trong quá trình sử dụng) của một cá nhân để tái tạo hành vi của họ sau khi họ chết, đây được gọi là tái sinh kỹ thuật số. Với đủ tin nhắn văn bản, bài đăng trên mạng xã hội và video được sử dụng làm dữ liệu đào tạo, mạng nơ-ron có thể học cách mô phỏng giọng nói và cách cư xử của người đã khuất và tự trình bày dưới dạng mô hình CGI chân thực hình dáng của người đã khuất hoặc chatbot.
Trên thực tế, có báo cáo cho rằng Joshua Barbeau đã sử dụng phần mềm để tạo ra một chatbot siêu thực được hỗ trợ bởi GPT-3 nhằm "hồi sinh" vị hôn thê quá cố. Do tính chất nhạy cảm của tái sinh kỹ thuật số, việc quản lý quyền sẽ rất quan trọng và các NFT được mã hóa yêu cầu staking để truy cập có thể là giải pháp tốt nhất để đảm bảo rằng các bản sao kỹ thuật số này không được sử dụng ở những nơi khác trên internet.
Hình ảnh từ San Francisco Chronicle
Các thực thể độc lập
Tuy nhiên, các thực thể độc lập không giới hạn ở mối quan hệ đồng hành hay tái sinh kỹ thuật số. Họ cũng có thể là các agent thế giới ảo. Tạo ra thế giới ảo với các rất thông minh là một trong những phương pháp mang lại sự sống cho môi trường khám phá thế giới ảo. Chẳng hạn như:
- Sòng bạc ảo của Decentral Games được trang bị nhiều chatbot tinh vi
- Các cửa hàng Cryptovoxels có các NPC AI bán hàng hóa kỹ thuật số 24/7
- Các bot giao dịch được nhân hóa với các tính cách riêng biệt
- Các sinh vật on-chain sống và thích nghi với các biến bên ngoài bằng cách sử dụng nguồn cấp dữ liệu oracle
- Các nhân vật game phát triển về mặt đạo đức theo thời gian dựa trên các hành động của người dùng trong nhiều game
Tập hợp công nghệ tạo nên nhân vật ảo
Trí tuệ nhân tạo (AI)
Các nhân vật ảo khác nhau về mức độ độc lập, từ hoàn toàn do con người kiểm soát (ví dụ: vtubers, hầu hết những Influencer ảo) đến AI ngày càng thông minh được kích hoạt bởi Natural Language Processing (xử lý ngôn ngữ tự nhiên), Computer Vision (Thị giác máy tính) và lớp phát triển nhận thức để lưu trữ bộ nhớ, cảm xúc, động lực, v.v. Công cụ phổ biến nhất trong miền này là GPT-3 của OpenAI, một mô hình ngôn ngữ lớn có độ chính xác đáng kinh ngạc trong việc mô tả cuộc trò chuyện với một thực thể thực tế hoặc các thuật toán machine learning cập nhật bộ dữ liệu cơ sở theo thời gian khi các tương tác xảy ra.
Trong khi nhiều nhân vật ảo độc lập ngày nay chạy trên cơ sở hạ tầng AI tập trung, hai dự án nổi bật trong web3 dưới đây đã thực hiện các cách tiếp cận khác nhau để xây dựng lại AI on-chain:
• Alethea AI, dự án đầu tiên dựa cho “tiêu chuẩn iNFT”, đã bán Alice với giá 478.800 USD tại Sotheby’s vào năm ngoái. iNFTs hash các dấu hiệu tính cách GPT-3 vào siêu dữ liệu của NFT, siêu dữ liệu này sau đó được giải mã trên nền tảng Noah Ark và được sử dụng để tạo phản hồi GPT-3 cho thông tin nhập của người dùng. Các iNFT này có thể được đào tạo qua nhiều lần tương tác với người dùng, tiến bộ qua các cấp độ thông minh khác nhau theo thời gian. Người dùng có thể tạo phiên bản iNFT của các tài sản kỹ thuật số yêu thích của họ bằng cách ghép nối bất kỳ NFT nào với một nhóm cá tính và đào tạo nó bằng cách kết hợp tương tác với người dùng và staking token ALI.
• Altered State Machine một protocol phi tập trung để tạo quyền sở hữu AI agent thông qua NFT. ASM có thể được sử dụng để tạo A.I. Agents trò chơi, ứng dụng tài chính, trợ lý ảo, thế giới trực tuyến, v.v. Mỗi A.I. bot trong ASM được gọi là Agent. Các Agent trong ASM bao gồm Brain NFT (cốt lõi của Agent), Form NFT (mã hóa các thuộc tính vật lý) và Memories (được lưu trữ trong Brain's Memory Tree, mã hóa các chiến lược hành vi mà Agent đã học được). Các nhà cung cấp các dịch vụ điện toán hoàn toàn qua Internet (Cloud Computing) GPU sử dụng phần cứng của họ để chạy các thuật toán đào tạo cho các ứng dụng ASM cụ thể, tương tự như hoạt động mining với blockchain PoW. Kết quả đầu ra từ các buổi đào tạo này được gọi là memories và được đăng nhập vào memory tree ở định dạng ONNX, sửa đổi matrix giá trị để cải thiện bộ kỹ năng trong ứng dụng cụ thể đó. Ví dụ điển hình của ASM là AIFA, một trò chơi Bóng đá AI, sử dụng sự kết hợp Unity, IPFS và một Phòng tập huấn luyện.
Mô hình và hoạt họa 3D
Trọng tâm của tất cả các phép lặp của nhân vật ảo là việc sử dụng công nghệ tạo mô hình 3D, hoạt ảnh hoặc ghi lại chuyển động. Trong khi các nhân vật ảo có nhiều hình thức và thẩm mỹ đồ họa khác nhau, tất cả đều yêu cầu các mô hình cơ sở được thiết kế cho hoạt ảnh hoặc chuyển động. Các marketplace và kho lưu trữ cho các mô hình này đã tồn tại trước đó và NFT cung cấp thêm một con đường để tài chính hóa.
Ngày nay, các ứng dụng được sử dụng phổ biến nhất để tạo mô hình và hoạt ảnh cho avatar và các VTuber bao gồm Unity, Unreal Engine, Blender, iClone và FaceRig.
Trong quá trình tạo ra các nhân vật ảo, các nhà thiết kế thường gặp phải hiệu ứng tâm lý uncanny valley, có thể hiểu đơn giản là tâm lý sợ hãi trước những vật nhân tạo gần giống con người. Có thể lấy những con búp bê làm ví dụ. Nếu thấy một con búp bê có thể nói, liếc mắt, di chuyển, bạn sẽ cảm thấy sợ hơn là thú vị.
Tuy nhiên, khi một thế hệ mới trở nên quen với việc tương tác với CGI và rô bốt hình người, hiệu ứng tâm lý này có thể giảm dần theo tời gian.
Hạn chế chính đối với rendering hay kết xuất đồ họa như thật là sức mạnh xử lý của máy tính. Chẳng hạn như kết xuất khuôn mặt có độ chính xác cao yêu cầu mô hình 3D mesh đủ kiểm soát chi tiết và biến dạng, cũng như hình ảnh mang họa tiết và specular map (được sử dụng để xác định độ sáng/highlight trên bề mặt).
Ngoài ra, các mẫu quần áo yêu cầu những yếu tố chuyên sâu tương tự. Điều này dẫn đến nhu cầu mạnh mẽ từ cả CGI và các studio game cũng như ngành công nghiệp thời trang đối với thiết kế hàng may mặc được máy tính hỗ trự. Các hãng thời trang kỹ thuật số như Artisant, The Fabricant, The Dematerialized, DIGITALAX, Tribute Brand và RTFKT chuyên về mô hình NFT và thiết kế kỹ thuật số sẽ tiếp tục chiếm thị phần không gian ảo nếu họ tiếp tục áp dụng công nghệ Web3. Và khi các nhân vật ảo tiếp tục phổ biến, thời trang kỹ thuật số có thể sẽ phát triển hơn nữa.
Công nghệ 3D mesh
Về mặt hoạt ảnh, 3D mesh (cấu trúc của một mô hình 3D bao gồm các đa giác) được liên kết với các skeleton (khung), sau đó có thể tạo hoạt ảnh thông qua mã hoặc hành động của người dùng. Các thử nghiệm kết hợp hoạt ảnh và cử chỉ với NFT đã được tiến hành và HEAT dẫn đầu phong trào với hy vọng tạo ra một marketplace cho hoạt ảnh có thể được áp dụng cho các mô hình 3D.
Các studio nhân vật ảo
Bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một nhân vật VTuber đơn giản bằng cách sử dụng VRoid Studio, FaceRig và thiết lập streamer, nhưng một influencer ảo hoặc nhân vật ảo tự quản có thể yêu cầu chuyên môn về AI, hoạt ảnh, tổng hợp giọng nói, mô hình hóa, tạo nội dung, v.v.
Các studio nhân vật ảo thường có các đội dành riêng cho nghệ thuật CGI, nhiếp ảnh, hoạt họa, v.v. và các studio có thể chuyên về quản lý hay tạo ra một loạt các nhân vật. Ví dụ: The Diigitals Agency đứng sau Shudu Gram quản lý tổng cộng 7 influencer ảo, Lu of Magalu được hỗ trợ bởi một trong những doanh nghiệp thương mại điện tử lớn nhất Brazil và SuperPlastic quản lý Janky & Guggimon, Dayzee & Staxx, Kranky, ShüDog, v.v.
Synthetic media social layer
Synthetic media (Phương tiện tổng hợp) là một thuật ngữ để chỉ việc sản xuất, thao tác và sửa đổi dữ liệu và phương tiện nhân tạo bằng cách sử dụng các thuật toán AI. Synthetic media đang phát triển mạnh mẽ và các nhân vật ảo là một phần mở rộng của synthetic media social layer. Mặc dù hiện nay các nhân vật ảo có thể vẫn còn xa lạ, nhưng chúng sẽ trở nên phổ biến và được xã hội chấp nhận hơn theo thời gian.
Để hiểu Synthetic media là gì, ta có thể lấy Deepfake là ví dụ. Deepfake sẽ thu hình ảnh chất lượng cao khuôn mặt của một đối tượng nhất định, sau đó gán khuôn mặt của người này sang người khác trong video với độ chân thực đến kinh ngạc.
Ứng dụng của deepfake
Công nghệ tiền điện tử, các tổ chức internet phi tập trung và thế giới ảo là nền tảng mà trên đó một synthetic media social layer mới được xây dựng.
