Trong nền tài chính truyền thống, khối lượng giao dịch của các sản phẩm phái sinh thường cao hơn khối lượng giao dịch của thị trường giao ngay (spot market). Đặc biệt, trong những năm gần đây, mặc cho khối lượng giao dịch của thị trường tài chính mã hóa vẫn nhỏ hơn rất nhiều so với thị trường tài chính truyền thống thì khối lượng giao dịch của thị trường phái sinh mã hóa lại tăng lên một cách chóng mặt. Có thể thấy, đà tăng của các phái sinh tiền điện tử là rất đáng kể và đây là một hướng đi rất tiềm năng.
Các nhà đầu tư tiền điện tử gọi năm 2019 là năm đầu tiên của giao dịch phái sinh. Theo đó, phái sinh tiền điện tử đã đạt được một bước nhảy vọt về khối lượng giao dịch hàng tháng khi từ vài tỷ tăng lên đến hàng chục tỷ. Kể từ đó, thị trường phái sinh ngày càng phát triển nhanh chóng hơn và các loại sản phẩm phái sinh dần được phong phú hóa.
Các sản phẩm phái sinh
Kể từ khi ra đời, các sản phẩm phái sinh đã được giới đầu tư coi là công cụ hữu hiệu để giảm thiểu rủi ro đầu tư trên thị trường và ổn định biến động tỷ giá hối đoái. Giá trị của sản phẩm phái sinh phụ thuộc vào giá trị của các tài sản cơ sở hay tài sản gốc của nó, chẳng hạn như tỷ giá hối đoái, lãi suất, hàng hóa và cổ phiếu, v.v. Điều kiện thị trường của các tài sản cơ sở này sẽ quyết định tỷ suất sinh lợi của các phái sinh.
Các phái sinh tài chính truyền thống có hình thức như sau: Hợp đồng được ký giữa người mua và người bán, nêu rõ loại giao dịch, giá cả, số lượng, thời gian và địa điểm giao hàng, v.v. Sau khi có hiệu lực, hợp đồng sẽ được thực hiện trong một thời gian xác định. Hầu hết các hợp đồng phái sinh tài chính đều được tiêu chuẩn hóa, vì vậy sản phẩm phái sinh sẽ được giao dịch trên các sàn giao dịch tập trung.
Đặc điểm chung của hầu hết các phái sinh tài chính là cần phải trả tiền ký quỹ, nhưng nhà đầu tư có thể thực hiện một giao dịch đầy đủ miễn là họ trả một tỷ lệ ký quỹ nhất định. Do đó, giao dịch phái sinh tài chính còn sở hữu thuộc tính đòn bẩy. Các phái sinh tài chính phổ biến bao gồm kỳ hạn tài chính (financial forwards), hợp đồng tương lai tài chính (financial futures), hoán đổi tài chính (financial swaps), quyền chọn tài chính (financial options) và phái sinh tín dụng (credit derivative).
Trong thị trường tài chính mã hóa, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và các sản phẩm khác tương tự như các sản phẩm phái sinh tài chính truyền thống đều đã được phát triển. Trên cơ sở này, các sản phẩm phái sinh tài chính sáng tạo như hợp đồng vĩnh viễn (perpetual contract) kết hợp công nghệ blockchain cũng phát triển tương tự. Các phái sinh của tiền kỹ thuật số có cùng logic cơ bản như các phái sinh truyền thống. Chúng dựa trên tiền tệ kỹ thuật số hoặc tài sản chỉ số.
Các sản phẩm phái sinh chính thống trong thị trường tiền điện tử gồm giao dịch đòn bẩy, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và token đòn bẩy. Chúng sở hữu những ưu điểm riêng như giao dịch không bị gián đoạn trong 24 giờ, xuyên biên giới, không có rào cản địa lý, không cần xác thực tên thật, ngưỡng giao dịch thấp và có thể tham gia với số vốn rất ít. Với những ưu điểm trên, các phái sinh tài chính mã hóa được thể hiện bằng các hợp đồng vĩnh viễn đã trở thành một lựa chọn mới cho các nhà đầu tư và phát triển nhanh chóng.
Hợp đồng vĩnh viễn (perpetual contract)
Hiện tại, sản phẩm phổ biến nhất và thống trị thị trường phái sinh tiền điện tử là hợp đồng vĩnh viễn. Trong khái niệm đầu tư truyền thống, hợp đồng mà nhà đầu tư sử dụng có thời hạn giao cố định, phải được thanh toán và chuyển giao đúng ngày. Tuy nhiêm, là một phái sinh tài chính sáng tạo, đặc điểm lớn nhất của hợp đồng vĩnh viễn là không có ngày chuyển giao, do đó, người dùng có thể giữ các vị thế vô thời hạn.
Hợp đồng vĩnh viễn tương tự như thị trường tài sản thế chấp, giá của nó gần với giá chỉ số tham chiếu cơ sở. Miễn là hợp đồng chưa được thanh lý, nhà đầu tư vẫn có thể tiếp tục nắm giữ. Đồng thời, hợp đồng vĩnh viễn mang đến cơ chế chi phí vốn (capital cost) và thông qua cơ chế này, giá của hợp đồng vĩnh viễn luôn được neo vào chỉ số giao ngay (spot index). Như vậy, giá của hợp đồng vĩnh viễn nhìn chung không chênh lệch quá nhiều so với giá giao ngay.
Chính vì những đặc điểm trên nên khi nhà đầu tư sử dụng hợp đồng vĩnh viễn không cần lo lắng việc chênh lệch giá sẽ không đạt như mong đợi khi chuyển giao hợp đồng làm phát sinh thêm chi phí trao đổi. Hợp đồng vĩnh viễn phù hợp với các vị thế dài hạn, do không bị ảnh hưởng bởi thời hạn giao nên giao dịch đầu tư của nhà đầu tư tương đối linh hoạt hơn. Tương tự, các hedger có thể quyết định thời gian hedging (phòng ngừa rủi ro) một cách độc lập bằng cách sử dụng các hợp đồng vĩnh viễn.
Token đòn bẩy (Leveraged Token)
Đối với đầu tư tiền điện tử, thường mất rất nhiều thời gian và sức lực để tránh bị thanh lý. Nhưng sự xuất hiện của các token đòn bẩy đã mang lại cho họ cơ hội đầu tư mới bởi các token đòn bẩy sẽ không bao giờ bị thanh lý. Khi khối lượng giao dịch của các token đòn bẩy tiếp tục tăng, các token đòn bẩy sẽ dần trở thành một dòng sản phẩm chiến lược của các sàn giao dịch lớn.
Token đòn bẩy đề cập đến các token có chức năng đòn bẩy, có thể cung cấp nhiều khoản bồi thường cho việc thay đổi giá của tài sản tiền điện tử. Các token đòn bẩy về cơ bản có các lợi thế tương tự như ETF. So với hợp đồng vĩnh viễn, token đòn bẩy có ngưỡng tiếp cận đầu tư thấp hơn và không cần đặt cọc. Điểm đặc biệt nhất là các token đòn bẩy không có rủi ro thanh lý.
Lý do tại sao token đòn bẩy trở nên phổ biến trong những năm gần đây là chúng có thể giảm rủi ro khi mất tiền, do đó giảm đáng kể xác suất thanh lý và rủi ro thanh lý. Thứ hai, quy trình mua token đòn bẩy cũng giống như giao dịch bình thường trên thị trường giao ngay và không cần ký quỹ. Cuối cùng, nó tự động điều chỉnh tỷ lệ đòn bẩy để duy trì đòn bẩy cần thiết cho một vị thế có lợi hơn trong thị trường tồn tại xu hướng.
Giao dịch token đòn bẩy giống như giao dịch giao ngay, không cần trả tiền ký quỹ hoặc bất kỳ hình thức tài sản đảm bảo nào và không cần lo lắng về rủi ro thanh lý. Người dùng có thể chọn đòn bẩy 3x hoặc 5x. Sự xuất hiện của token đòn bẩy thực sự là một công cụ đầu tư đơn giản và dễ sử dụng với ngưỡng gia nhập thấp cho những người dùng thiếu khả năng kiểm soát rủi ro.
Tổng kết
Kể từ năm 2020, dịch bệnh đã có những tác động to lớn đến nền kinh tế toàn cầu, và bối cảnh tài chính toàn cầu dường như đang thay đổi. Nhu cầu về các công cụ tài chính sáng tạo đang tăng lên, dẫn đến ảnh hưởng của hợp đồng vĩnh viễn trong ngành đầu tư tiền điện tử đang dần mở rộng hơn và dần xâm nhập vào thị trường chính thống.
Dựa trên mô hình của các phái sinh tài chính truyền thống, các phái sinh được mã hóa sử dụng công nghệ mã hóa để thực hiện các cải tiến và đang phát triển vượt bậc. Các sản phẩm phái sinh tiền điện tử mới nổi như token đòn bẩy đã mang lại cho các nhà đầu tư trải nghiệm đầu tư mới, điều này chắc chắn sẽ mở ra cơ hội phát triển lớn hơn trong vài năm tới.
