Là hai dự án nổi bật trong lĩnh vực mạng xã hội phi tập trung, friend.tech và Farcaster từng chứng kiến sự gia tăng lượng người dùng mạnh mẽ vào mùa thu năm ngoái và mùa xuân hè năm nay. Dự án đầu tiên đã nhận được đầu tư từ Paradigm và ra mắt token FT vào tháng 3 năm nay, trong khi Farcaster đã nhận được 150 triệu USD trong vòng A với định giá 1 tỷ USD vào tháng 5, do Paradigm dẫn đầu. Hai giao thức này đã thúc đẩy sự nóng lên của toàn bộ lĩnh vực với những đợt bùng nổ ở các giai đoạn khác nhau.
Nhưng gần đây, số lượng người dùng mới của Farcaster gần như đã dừng lại, với chỉ 545 người dùng mới vào ngày 8 tháng 9, giảm mạnh so với đỉnh điểm khoảng 15.000 người vào tháng 2 năm nay. Đội ngũ của friend.tech đã đặt các tham số Admin và ownership thành 0x000…000, có nghĩa là các nhà phát triển của đội đã từ bỏ quyền kiểm soát hợp đồng thông minh, và giao thức sẽ không có thêm bất kỳ nâng cấp hay cải tiến nào trong tương lai. Nhiều người dùng và nhà đầu tư thất vọng đã bi quan cho rằng friend.tech đã chọn cách “rút lui mềm”.
Vào tháng 5 năm nay (chưa lâu sau khi Farcaster nhận được đầu tư), Fred Wilson, đồng sáng lập và nhà đầu tư mạo hiểm của USV (đơn vị dẫn đầu vòng đầu tư đầu tiên của X – thời điểm đó còn là Twitter), đã chia sẻ trên X rằng tài khoản X của ông đã không hoạt động trong 18 tháng qua, nhưng trong khoảng thời gian đó, ông vẫn hoạt động tích cực trên Farcaster, chia sẻ quan điểm của mình về công nghệ, công ty khởi nghiệp, đầu tư mạo hiểm, âm nhạc, cuộc sống và kêu gọi những người theo dõi X của ông chuyển sang theo dõi tài khoản Farcaster của ông.
Vào thời điểm đó, nhiều tín đồ của mạng xã hội phi tập trung đã coi tuyên bố của Fred là một sự kiện mang tính cột mốc cho việc “mạng xã hội phi tập trung sắp bùng nổ”, nhưng nhìn lại sau này, đây có vẻ như là “điểm cao ngắn hạn của một đợt sóng”. Trong vài tháng sau đó, lưu lượng người dùng từ các sản phẩm như friend.tech, Farcaster, Lens đã có xu hướng giảm, và xu hướng này đã trở nên rõ rệt hơn với sự lan truyền và thảo luận của hai sự kiện tiêu cực được đề cập ở trên.
Tại sao mạng xã hội lại khó phát triển như vậy? Đây không phải là vấn đề chỉ riêng Web3 gặp phải. Nhìn lại lịch sử phát triển của mạng xã hội Web2, bạn cũng sẽ thấy rằng thành công là hiếm hoi, còn thất bại thì rất nhiều. Tạo ra một sản phẩm mạng xã hội đa năng thực sự là một thách thức rất lớn, việc thu hút người dùng, giữ chân họ và giúp họ thiết lập các mối quan hệ mới trong sản phẩm mới là những công việc cực kỳ phức tạp.
3 khó khăn của mạng xã hội phi tập trung
Khi xem xét các trường hợp thất bại trong mạng xã hội phi tập trung, chúng ta có thể phân tích từ ba góc độ chính.
1. Thiếu lợi thế không thể thay thế
Các sản phẩm mạng xã hội phi tập trung hiện tại thường thiếu một lợi thế không thể thay thế nào đó, làm cho người dùng khó cảm thấy “cần thiết”. Nói cách khác, sản phẩm không có sự độc đáo trong lĩnh vực mạng xã hội – “Những gì tôi có thể làm ở đây, cũng có thể làm ở nơi khác”. Đây là thách thức mà mọi sản phẩm mạng xã hội mới đều phải đối mặt, vì các ông lớn mạng xã hội truyền thống đã phủ sóng gần như tất cả các hướng dịch vụ tiềm năng, sản phẩm mới rất khó tìm ra một sự đổi mới chức năng gắn liền với nhu cầu. Ví dụ với friend.tech, sự đổi mới của nó chủ yếu tập trung vào phần Fi của SocialFi, tức là biến đổi ảnh hưởng thành giá trị và luân chuyển thông qua Key, còn ở khía cạnh xã hội không có sự thay đổi thực sự; Farcaster và Lens hầu như chỉ là bản sao của X, mặc dù sơ đồ xã hội dựa trên địa chỉ trên chuỗi có ý nghĩa đổi mới nhất định, nhưng mối liên hệ với nhu cầu của người dùng không đáng kể. Ví dụ điển hình trong Web2 có thể tham khảo là TikTok với sự bứt phá từ video ngắn, và Discord với vai trò không thể thay thế trong quản lý cộng đồng quy mô lớn.
2. Hạn chế trong hiệu ứng mạng
Hiệu ứng mạng có nghĩa là giá trị của sản phẩm gia tăng khi số lượng người dùng sản phẩm đó tăng lên, và giá trị này sẽ phản hồi lại tất cả các cá nhân sử dụng sản phẩm. Về mặt này, Farcaster đã làm khá tốt ở giai đoạn đầu, với việc thu hút một nhóm người dùng chất lượng cao có đặc điểm “kỹ thuật” từ các nhà đầu tư, người sáng lập, và nhà phát triển. Nhóm này đã thu hút một lượng lớn người dùng trung thành tìm kiếm kiến thức. Tuy nhiên, vấn đề là nhóm đam mê “kỹ thuật” chỉ là một phần nhỏ, và mô hình PGC như AMA không có khả năng mở rộng, dẫn đến Farcaster khó duy trì đà tăng trưởng ban đầu. Đối với người dùng bình thường, đặc biệt là những người cần phát động nội dung (chẳng hạn như dự án, KOL), hiệu quả kết nối xã hội trong lưu lượng của Farcaster vẫn chưa đủ lý tưởng – nếu tôi muốn quảng bá thương hiệu, tại sao không sử dụng X; nếu tôi muốn thu hút người dùng mới, tại sao không sử dụng Telegram?
3. Giảm sút hiệu ứng tài sản
Đây là vấn đề quan trọng và nghiêm trọng nhất. Hiệu ứng tài sản có thể hiểu đơn giản là cơ chế “trợ cấp” cho người dùng. Trong thế giới Web3, rào cản gia nhập đã cao, và người dùng có xu hướng “đầu cơ”, vì vậy cần phải cung cấp “trợ cấp” giá trị đầy đủ hơn để thu hút người dùng rời bỏ các nền tảng mạng xã hội chính thống và chuyển sang sản phẩm mới. Về điểm này, Yan Meng, đồng sáng lập Solv Protocol, đã bình luận trên X hôm nay rằng: “Về cơ bản, các nền tảng mạng xã hội Web3 mới không thể chi trả chi phí di chuyển của người dùng. Người dùng chỉ cần thêm một chức năng thanh toán, nhưng bạn yêu cầu họ từ bỏ bao nhiêu năm tích lũy quan hệ xã hội và tài sản dữ liệu? Không phải là không thể, nhưng bạn trả bao nhiêu tiền? Những người hoạt động tích cực trên Farcaster chủ yếu là các nhà đầu tư hoặc người quen của họ. Nếu phát triển tốt, chi phí di chuyển của họ có thể được bồi thường, còn người dùng bình thường thì sao? Không có cửa.”
Đối với các sản phẩm mạng xã hội phi tập trung, cơ chế “trợ cấp” thường thể hiện dưới dạng token (bao gồm NFT có thể giao dịch). Tuy nhiên, tính hiệu quả của cơ chế này đã giảm sút rõ rệt. Trên friend.tech, hiện tại FT chỉ còn 0,073 USDT, giảm hơn 97% so với đỉnh cao 3,26 USD; giá của Key cũng từng chịu nhiều chỉ trích. Trong khi đó, trên Farcaster, với sự gia tăng tổng số người dùng và hiệu ứng airdrop giảm dần, kỳ vọng vào lợi nhuận từ airdrop cũng đang giảm… Điều này khiến cơ chế “trợ cấp” của các sản phẩm mạng xã hội phi tập trung ngày càng kém hiệu quả, làm giảm sức hấp dẫn của chính sản phẩm.
Mặc dù chưa thể tuyên bố thất bại, nhưng cần có sự khám phá mới Như đã đề cập trước đó, sự phổ biến của mạng xã hội phi tập trung vài tháng trước giống như “đỉnh cao ngắn hạn của một chu kỳ thị trường”. Theo logic này, chúng ta cũng không muốn coi hiện tại là sự thất bại của mạng xã hội phi tập trung mà hơn hết, chúng ta coi đó là “đáy tạm thời của một chu kỳ dài hạn”.
Mặc dù nhìn từ sản phẩm đơn lẻ, sự kết thúc của friend.tech có vẻ như đã thành hiện thực, nhưng các sản phẩm mạng xã hội phi tập trung khác như Farcaster, Lens, UXLINK vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Nhìn về phía trước, chúng tôi rất kỳ vọng rằng các sản phẩm mạng xã hội trong lĩnh vực phi tập trung sẽ tìm ra hướng đổi mới độc đáo và vị trí không thể thay thế ở cấp độ Social, đồng thời mong rằng nhiều sản phẩm khác có thể tích lũy hiệu ứng mạng đáng kể thông qua các chiến lược khác nhau.
Đồng thời, chúng tôi cũng mong thấy nhiều thử nghiệm hơn ở cấp độ Fi từ các sản phẩm mạng xã hội phi tập trung. Dù friend.tech đã thất bại, nhưng các hành động khám phá của nó ở cấp độ Fi vẫn đáng được khen ngợi. Blockchain và token vốn đã có tính chất tài chính tự nhiên, thiết kế mô hình kinh tế tốt có thể là con đường tiềm năng để đạt được hiệu ứng tài sản bền vững (“cơ chế trợ cấp”).
