Bất cứ khi nào các công nghệ mới đột phá xuất hiện, thật khó để đáp ứng hệ thống pháp luật cũ, chắc chắn diễn ra xung đột lợi ích giữa các bên. Chỉ mới chưa đầy hai năm kể từ khi công nghệ hình ảnh do AI tạo ra trở nên phổ biến trong cộng đồng và kể từ đó đã trải qua những bước lặp lại nhanh chóng. Người dùng đang trải nghiệm làn sóng AI và các công ty thương mại lớn đang đấu tranh để giành quyền sở hữu bản quyền hình ảnh do AI tạo ra.
Vào đầu năm nay, một số họa sĩ đã đệ đơn kiện tập thể chống lại Stable Diffusion và Midjourney, lập luận rằng các công cụ AI này đã sử dụng một lượng lớn tài liệu gốc có bản quyền trong quá trình đào tạo AI, điều này đã vi phạm quyền của những họa sĩ này. Phòng trưng bày thương mại Getty Images cũng đã kiện hai đơn vị này và chỉ ra rằng các thuật toán tạo AI này đã sử dụng hàng triệu hình ảnh chất lượng cao do nền tảng cung cấp. Các vụ kiện hiện đang chờ xử lý và chưa đưa ra kết luận.
Tuy nhiên, Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ (USCO) mới đây đã đưa ra phán quyết về vấn đề tranh chấp bản quyền AI, đồng nghĩa với việc lần đầu tiên một cơ quan chính thức của Hoa Kỳ đưa ra tuyên bố tương ứng về vấn đề bản quyền AI.
Tác giả cuốn sách, Kristina Kashtanova, trước đây đã đăng ký truyện tranh “Zarya of the Dawn” của mình với USCO, nơi sử dụng một số hình minh họa do Midjourney tạo ra. USCO đã chấp nhận đăng ký, nhưng đã gửi một bức thư dài 29 trang cho các luật sư của Kristina Kashtanova nói rằng họ sẽ rút lại sự bảo vệ bản quyền đối với Midjourney.
USCO nêu rõ trong thư: “Chúng tôi xác nhận rằng Kristina Kashtanova là tác giả của văn bản và một phần nội dung hình ảnh của cuốn sách và phần bản quyền này sẽ được bảo vệ. Tuy nhiên, những hình ảnh do Midjourney tạo ra công nghệ không phải là kết quả của quyền tác giả con người. Theo đó, USCO sẽ cấp giấy phép bản quyền mới cho Kristina Kashtanova.”
AI sử dụng phương pháp sáng tạo ngẫu nhiên
Bên phía cơ quan có thẩm quyền lập luận rằng họ đã hướng dẫn và tinh chỉnh hướng của hình ảnh do Midjourney tạo ra, AI vẫn đang sử dụng phương pháp không thể đoán trước (unpredictable) để tạo ảnh và trình tạo vẫn là cơ chế AI. USCO tin rằng các hướng dẫn bằng văn bản mà người dùng nhập vào AI giống như các gợi ý hơn là các mệnh lệnh, do đó, việc sử dụng AI để tạo ra các bức tranh giống với hình thức thuê một nghệ sĩ vẽ tranh.
Trích dẫn định nghĩa về quyền tác giả của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ, USCO cho biết tác giả của một tác phẩm đồ họa có bản quyền phải là người thực sự kết hợp hình ảnh và người đó phải đóng vai trò là người sáng tạo hoặc đưa ra gợi ý. Văn phòng Bản quyền tuyên bố rằng mặc dù hướng dẫn có thể ảnh hưởng đến hướng tạo ra AI, nhưng chúng không thể đóng vai trò quyết định đối với kết quả tạo ra cuối cùng của AI, không có đủ quyền kiểm soát để được coi là người sáng tạo.
USCO cũng phân biệt công nghệ do AI tạo ra với các công cụ soạn thảo máy tính hỗ trợ khác, chẳng hạn như Photoshop. USCO tin rằng khi các nghệ sĩ sử dụng các công cụ sáng tạo phụ trợ, họ chọn chất liệu để sửa đổi, chọn công cụ để sử dụng, quyết định sửa đổi gì và kiểm soát thông qua các bước cụ thể để cuối cùng đạt được kết quả hình ảnh phù hợp với nghệ sĩ. Nhưng tính không thể đoán trước của Midjourney khiến người dùng không kiểm soát được những hình ảnh mà các công cụ phụ trợ này có thể sánh kịp.
Kristina Kashtanova nói rằng cô đã sử dụng Photoshop để sửa đổi các chi tiết của một số bức ảnh, nhưng USCO tin rằng những sửa đổi nhỏ này không thể phản ánh ảnh hưởng của chính Kristina Kashtanova đối với ý định sáng tạo.
USCO đã bác bỏ yêu cầu của Kashtanova về việc xác định cô là tác giả của các bức tranh, với lập luận những nổ lực của Kashtanova dành cho Midjourney không đủ để xác định cô là tác giả của những bức tranh.
Tổng kết
Dựa trên khía cạnh toàn diện, nhiều người sẽ muốn quyền sở hữu trí tuệ tranh do AI tạo ra, nhưng thực tế, USCO không loại trừ hoàn toàn khả năng chấp nhận đăng ký bản quyền tranh AI mà chỉ xác định ảnh hưởng của tác giả lên bức tranh.
Có lẽ trong tương lai, AI sáng tạo sẽ đi vào phần mềm năng suất như công cụ trò chơi và phần mềm chỉnh sửa ảnh và trở thành một thành phần phát triển quan trọng, trở thành trợ thủ đắc lực cho việc sáng tạo phụ trợ. Sau đó, theo thời gian, sẽ luôn có một số mô hình quy trình công việc AI có thể tạo ra mức độ sáng tạo tối thiểu cần thiết để bảo vệ bản quyền.
>> Đọc thêm: Yat Siu: Bỏ tiền bản quyền NFT sẽ ‘giết chết’ Web3
