Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sẽ chính thức bắt đầu hôm nay, nhưng dường như nhiều độc giả vẫn còn băn khoăn về thời điểm có thể biết được kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử.
Thông thường, kết quả sơ bộ sẽ có vào đêm hôm đó
Theo dữ liệu được tổng hợp bởi Yahoo Finance, từ 6:00 (giờ Việt Nam) ngày 6 tháng 11 cho đến 13:00 (giờ Việt Nam) ngày 6 tháng 11, các bang sẽ lần lượt kết thúc việc bỏ phiếu. Sau đó, các bang sẽ công bố kết quả phiếu bầu công khai khi hoàn tất việc kiểm phiếu. Tuy nhiên, do các bang có sự khác biệt về phương thức bầu cử, cách xử lý phiếu bầu và quy định kiểm phiếu, nên thời gian công bố kết quả ở mỗi bang cũng sẽ có sự khác biệt nhất định.
Xét về thực tế của cuộc bầu cử, diễn biến thực tế chủ yếu phụ thuộc vào tình hình ở bảy bang dao động: Georgia, Bắc Carolina, Michigan, Pennsylvania, Arizona, Wisconsin và Nevada. Trong số đó, bang Georgia sẽ hoàn thành việc bỏ phiếu vào lúc 7:00 ngày 6 tháng 11 (giờ Việt Nam), trong khi bang Pennsylvania, với số phiếu đại cử tri nhiều nhất trong các bang dao động, sẽ hoàn thành bỏ phiếu vào lúc 8:00 ngày 6 tháng 11. Bang Nevada sẽ hoàn thành bỏ phiếu muộn nhất vào lúc 10:00 ngày 6 tháng 11.
Dựa trên những thông tin trên, nhiều phương tiện truyền thông lớn của Mỹ như CNN dự đoán rằng trong trường hợp bình thường, kết quả bầu cử sơ bộ có thể được xác định sớm nhất vào tối hôm bầu cử, tức vào khoảng trưa hoặc chiều ngày 6 tháng 11 (giờ Việt Nam).
Liệu có những tình huống “bất thường” xảy ra không?
Nhìn lại lịch sử 236 năm bầu cử Mỹ, quả thật đã có một số trường hợp kết quả bị “trì hoãn”. Những nguyên nhân dẫn đến “trì hoãn” này rất đa dạng, chẳng hạn như số phiếu quá gần nhau hoặc thậm chí là hòa nhau, không có ứng cử viên nào đạt được số phiếu đại cử tri tối thiểu, thời gian kiểm phiếu bị kéo dài bất ngờ, hoặc một bang quan trọng phải kiểm lại phiếu do sự phân bổ phiếu quá sát nhau…
Chẳng hạn, trong cuộc bầu cử năm 1800, đã xảy ra trường hợp cực đoan là hòa phiếu giữa các ứng cử viên, buộc Mỹ phải sửa đổi quy định bầu cử (mặc dù hiện tại xác suất xảy ra hòa phiếu vẫn rất thấp); trong khi cuộc bầu cử năm 1824 là lần đầu tiên trong lịch sử mà tất cả các ứng cử viên đều không đạt đủ số phiếu đại cử tri, và Hạ viện đã phải bỏ phiếu để chọn tổng thống.
Ngay cả khi không nhắc đến những “biên niên sử cũ” này, trong thế kỷ 21, cũng đã có nhiều cuộc bầu cử có kết quả bị trì hoãn với thời gian khác nhau, bao gồm cuộc bầu cử năm 2020 mà Trump tham gia, cũng như cuộc bầu cử năm 2000 mà kết quả chỉ được công bố sau 36 ngày.
Cuộc bầu cử năm 2020 (trì hoãn 4 ngày)
Cuộc bầu cử năm 2020 diễn ra vào ngày 3 tháng 11 (theo giờ địa phương) (cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ được tổ chức vào thứ Ba đầu tiên của tháng 11 mỗi bốn năm một lần). Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, số cử tri chọn bỏ phiếu qua bưu điện đã gia tăng đáng kể, dẫn đến việc kéo dài thời gian kiểm phiếu.
Kết quả sơ bộ của cuộc bầu cử chỉ được xác nhận vào ngày 7 tháng 11, khi Joe Biden giành chiến thắng liên tiếp tại Pennsylvania và Nevada – hai bang quan trọng, qua đó đạt hơn 270 phiếu đại cử tri cần thiết để chiến thắng.
Đáng chú ý, trong cuộc bầu cử này, Donald Trump đã tuyên bố chiến thắng ngay từ sớm và sau khi có kết quả sơ bộ, ông liên tục cáo buộc Đảng Dân chủ về gian lận bầu cử. Tuy nhiên, những tuyên bố này cuối cùng không thay đổi được kết quả bầu cử. Nếu Kamala Harris giành chiến thắng lần này, không loại trừ khả năng Trump sẽ lại gây rối một lần nữa…
Cuộc bầu cử năm 2000 (trì hoãn 36 ngày)
Ngày bầu cử năm 2000 diễn ra vào ngày 7 tháng 11. Ban đầu, mọi việc diễn ra khá suôn sẻ. Đến sáng ngày 8 tháng 11, khi các bang lần lượt công bố kết quả kiểm phiếu, ứng cử viên Đảng Dân chủ Al Gore đã nhận được 250 phiếu đại cử tri, trong khi ứng cử viên Đảng Cộng hòa George W. Bush theo sát với 246 phiếu. Cả hai ứng cử viên chỉ còn cách ngưỡng 270 phiếu cần thiết để thắng cử một bước.
Lúc này, bang Florida, có 25 phiếu đại cử tri, đang chuẩn bị mở kiểm phiếu. Ai giành được Florida sẽ lập tức vượt qua ngưỡng 270 phiếu và bước lên vị trí Tổng thống. Cuối cùng, Florida đã công bố Bush giành chiến thắng với cách biệt rất nhỏ, nhưng kết quả kiểm phiếu cho thấy Bush chỉ hơn Gore 1.700 phiếu phổ thông, chênh lệch này chỉ chiếm 0,03% tổng số phiếu của bang. Theo luật pháp bang Florida, khi chênh lệch giữa hai ứng cử viên nhỏ hơn 0,5%, cần phải tiến hành kiểm phiếu lại.
Vào ngày 10 tháng 11, Florida đã hoàn tất việc kiểm phiếu lại bằng máy, nhưng lợi thế của Bush đã giảm mạnh xuống còn 327 phiếu. Gore ngay lập tức nộp đơn yêu cầu kiểm phiếu lại bằng tay tại tòa án địa phương. Từ đó, hai bên đã trải qua một cuộc tranh chấp pháp lý gay gắt về việc có nên kiểm phiếu lại bằng tay hay không, phạm vi khu vực kiểm phiếu, cũng như thời hạn kiểm phiếu cuối cùng. Đến ngày 9 tháng 12, Tòa án Tối cao Liên bang đã ngừng kiểm phiếu lại bằng tay tại Florida, và vào ngày 11 tháng 12 đã ra phán quyết không tiếp tục kiểm phiếu lại bằng tay, giữ nguyên kết quả bầu cử đã được ký bởi Bộ trưởng bang trước đó. Gore cuối cùng tuyên bố thua cuộc vào ngày 13 tháng 12.
Lúc này, đã tròn 36 ngày kể từ ngày bầu cử.
Khả năng xảy ra tình huống hòa 269:269
Quay trở lại cuộc bầu cử hiện tại, mặc dù xác suất xảy ra tình huống hòa 269:269 là rất thấp, nhưng vẫn có khả năng xảy ra.
Ví dụ, nếu Kamala Harris giành chiến thắng tại Wisconsin, Michigan, Arizona và Nevada, đồng thời giành được một phiếu đại cử tri tại Nebraska (Biden đã thắng ở những bang này trong năm 2020), nhưng thua tại Pennsylvania và Georgia, thì số phiếu đại cử tri của cả hai bên sẽ là 269-269.
Như hình dưới đây, trang web bầu cử 270 to Win cũng đã liệt kê một số kịch bản hòa tiềm năng khác.
Nếu xảy ra tình huống này, tổng thống sẽ được quyết định như thế nào?
Theo điều khoản được ban hành sau cuộc bầu cử năm 1800, sửa đổi thứ mười hai, nếu không có ứng cử viên nào nhận được đủ số phiếu đại cử tri (hiện nay là 270 phiếu), thì Quốc hội mới sẽ được tuyên thệ vào ngày 3 tháng 1 sẽ bầu chọn tổng thống, trong khi Thượng viện sẽ bầu chọn phó tổng thống. Quy trình này được gọi là “bầu cử tạm thời”.
Theo phân tích của Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội Hoa Kỳ (Congressional Research Service), nếu xảy ra tình huống cực đoan như vậy, Quốc hội dự kiến sẽ tổ chức “bầu cử tạm thời” vào ngày 6 tháng 1. Cần lưu ý rằng trong chế độ “bầu cử tạm thời”, mỗi bang sẽ có một phiếu bầu, và hiện tại Đảng Cộng hòa kiểm soát nhiều đoàn đại diện tại Hạ viện hơn, điều này có nghĩa là trong trường hợp đó, khả năng Trump được bầu làm tổng thống cao hơn.
Hơn nữa, còn một tình huống cực đoan hơn nữa — nếu các đoàn đại diện của Hạ viện không thể bầu chọn tổng thống trước ngày nhậm chức 20 tháng 1, phó tổng thống mới được Thượng viện bầu chọn sẽ trở thành tổng thống tạm thời… nhưng rõ ràng xác suất xảy ra tình huống này thấp đến mức gần như không thể.
Chờ đợi kết quả
Tóm lại, những thông tin về những bất ngờ trong các cuộc bầu cử năm 1800, 1824, 2000 và 2020 chỉ nhằm minh họa cho việc thời gian công bố kết quả bầu cử ở Mỹ có sự không chắc chắn nhất định, nhưng trong tình huống bình thường, thị trường vẫn kỳ vọng rằng vào ngày 6 tháng 11 sẽ xác định được chủ nhân mới của Nhà Trắng.
Các bạn chỉ cần chờ đợi thêm một hai ngày nữa để chứng kiến kết quả cuối cùng. Khi đó, diễn biến thị trường mơ hồ có thể sẽ trở nên rõ ràng hơn.
