Các tổ chức tự trị phi tập trung có thực sự được “phi tập trung” không? Tìm hiểu lý do tại sao họ lại gặp khó khăn để trở nên hoàn toàn tự trị.

Mặc dù cơ cấu tổ chức của một tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) về cơ bản có nghĩa là “phi tập trung”, một vài trong các DAO protocol lớn nhất hiện hay bao gồm Uniswap thì lại không thật sự như vậy. Nhiều hoạt động hàng ngày trong các DAO vẫn liên quan đến nhiều thành phần cá nhân cốt lõi trong tổ chức mục đích nhằm can thiệp đưa ra các quyết định quan trọng. Điều này đặt ra câu hỏi liệu các DAO có hoàn toàn phi tập trung hay không. Và, nếu không, liệu phi tập trung hoàn toàn có khả thi không?

Nói rộng hơn, các DAO có thể được so sánh với cách thức điều hành các quốc gia dân chủ. Mặc dù hệ tư tưởng là những gì do chính nhân dân đưa ra các quyết định cho đất nước, nhưng thực tế thì chủ yếu là do một số cá nhân quyền lực điều hành, đó là những người nắm giữ hầu hết các giấy phép để ban hành luật và kiểm soát các quyết định. Cũng tương tự như các tổ chức lớn, cổ đông được phép đưa biểu quyết nhưng các chính sách chủ yếu do hội đồng quản trị quyết định.

Các DAO khác nhau ở chỗ chúng sở hữu những phẩm chất hấp dẫn hơn các tổ chức truyền thống. Ví dụ, nếu bất kỳ ai có ý tưởng trong một tổ chức truyền thống, ý tưởng đó phải thông qua một người quản lý trước khi nó đến được các cấp cao hơn. Trong một DAO, mọi người đều có thể hành động quyết đoán lên các đề xuất nhờ vào cấu trúc phẳng và không có phân cấp trong tổ chức.

Việc tập hợp các thành viên trong cộng đồng lại với nhau, cho họ bỏ phiếu các đề xuất mà được thiết lập nhằm mục đích hỗ trợ các hoạt động vận hành trong tương lai của một giao thức, mà những đề xuất này sau đó sẽ được thực thi thông qua các hợp đồng thông minh khi mà các đề xuất đạt được sự đồng ý. Dưới sự cộng tác mang tính cộng đồng này, lợi ích tốt nhất của tất cả mọi người trong DAO là nhằm hướng đến sự chấp thuận các đề xuất có lợi cho giao thức. Một giao thức thu hút nhiều người dùng hơn sẽ nâng cao giá trị của token, đó là điều mà chủ sở hữu token mong muốn.

Mặc dù trông có vẻ phi tập trung hoàn toàn, tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn rất nhiều thách thức để đạt được sự phi tập trung hoàn toàn này.

Tại sao các dự án DAO vẫn gặp khó khăn với việc tự trị hoàn toàn?

Các giao thức DAO đang phải vật lộn để tồn tại đúng với bản chất hoàn toàn tự trị của mình, vì việc phi tập trung hoàn toàn là một thách thức để đạt được và tồn tại những lý do chính đáng cho việc này.

Những người có quyền đưa ra quyết định mà lại không có tinh thần trách nhiệm đã khiến đội ngũ sáng lập cốt lõi mất tin tưởng vào một hệ thống nơi mà bất kỳ ai cũng có quyền kiểm soát để đưa ra quyết định. Việc dựa vào một nền tảng cộng đồng lớn mà không có ảnh hưởng trực tiếp nào đã tạo ra căng thẳng trong nhóm và làm chậm quá trình ra quyết định, do đó có thể ảnh hưởng đến toàn bộ công ty.

Ngày nay, hầu hết tất cả các công ty khởi nghiệp đang trong early-stage (hay series A) theo thông thường đều có rất ít những người đóng vai trò ra quyết định trong doanh nghiệp. Điều này phần lớn là do trong giai đoạn tăng trưởng ban đầu, một quyết định tồi tệ có thể được đề xuất ra và nó có thể phá vỡ sự phát triển của công ty và khiến nhiều người sáng lập tại early-stage phải thận trọng về việc ai sẽ là người được tham gia với tư cách là thành viên cốt lõi của nhóm. Trong giai đoạn thiết lập này, những người sáng lập đưa ra quyết định và hành động rất nhanh chóng. Tuy nhiên, các DAO lại đi ngược với nguyên tắc đó vì nó lại nhấn mạnh vào tầm quan trọng của sự đồng thuận và bỏ phiếu của cộng đồng.

Một trong những tính chất chính của DAO nằm ở chỗ nó là một tổ chức do cộng đồng lãnh đạo với mục tiêu có thể đạt được lợi ích trong ngắn hạn. Trong trường hợp đó, những người sáng lập cần tin tưởng rằng bản thân cộng đồng có khả năng đưa ra quyết định đúng đắn dựa trên mục tiêu và tầm nhìn dài hạn. Nhìn chung, không có hạn chế hoặc trách nhiệm pháp lý tuyệt đối nào được đặt ra đối với những người có thể tham gia cộng đồng DAO, điều này khiến đội ngũ và team cốt lõi không thể tin tưởng vào những ý định được chấp nhận. Do đó, đối với một số giao thức, quy trình tuyển dụng nghiêm ngặt hơn là cần thiết để đảm bảo tính toàn vẹn của các thành viên DAO mới.

Tính phi tập trung cần được diễn ra theo từng giai đoạn

Nếu các DAO vẫn đi đúng với bản chất của chúng nơi mà cộng đồng có thể đưa ra quyết định một cách bình đẳng, thì sự phi tập trung cần phải diễn ra theo từng giai đoạn. Tuy nhiên, cần phải cung cấp một mức độ kiểm soát nhất định để duy trì sự thịnh vượng chung trong tổ chức. Trong khi các cộng đồng có liên quan nên được trao quyền để đưa ra các đề xuất và quyết định, cần có những nhân tốc đóng vai tò như “những người gác cổng” hoặc hội đồng, điều này giúp duy trì hiệu quả các giá trị cốt lõi của công ty.

Hầu hết những DAO thành công nhất bao gồm Uniswap, MakerDAO, PieDAO, Decred hay một vài DAO khác đều có các hệ thống canh gác khác nhau, nơi các đề xuất phải trải qua các giai đoạn khác nhau trước khi được chấp nhận. Ví dụ: giao thức quản trị của Uniswap có rất nhiều giai đoạn thực hiện trước khi bất kỳ đề xuất nào được chấp nhận. Giai đoạn cuối cùng của nó là một nhóm người dùng được bầu chọn có quyền ngăn chặn việc thực hiện bất kỳ đề xuất nào mà họ cho là độc hại hoặc không cần thiết. Mặt khác, MakerDAO có một cộng đồng cởi mở hơn, nơi mọi người không cần giữ token của họ để tham gia voting off-chain. Tuy nhiên, các đề xuất của nó trải qua sự giám sát nghiêm ngặt.

Cộng đồng là nền tảng của một DAO và điều quan trọng là các DAO phải tiến tới một cấu trúc không hoàn toàn phụ thuộc vào những cá nhân hay đội nhóm mang tính cốt lõi. Hiện tại, bỏ phiếu là một thành phần quan trọng trong một DAO mà thực sự có liên quan. Tuy nhiên, các giao thức trong tương lai phải chú ý nhiều hơn vào sự tương tác và làm việc cùng với các builder.

Bằng cách thực hiện từng bước một hướng tới lý tưởng phi tập trung hoàn toàn đó, chúng ta có nhiều khả năng đạt được mục tiêu này hơn là lao đầu vào và tuân theo các nguyên tắc đó một cách cứng nhắc. DAO là một hình thức doanh nghiệp mới mà chúng ta cần học hỏi và thích ứng. Chính vì lý do này chúng ta sẽ làm đúng nếu muốn các DAO trở thành trụ cột trong cách chúng ta vận hành các hoạt động hàng ngày của mình.

Xây dựng sự thịnh vượng chung

Hầu hết các DAO protocol vẫn đang trong giai đoạn đầu để xây dựng một DAO chính thức. Shapeshift, một nền tảng tiền điện tử giao dịch toàn cầu có thể là một trong những ví dụ về một công ty đã giải thể cấu trúc của nó để nó có thể trở nên phi tập trung hơn.

Cuối cùng, ý tưởng xây dựng sự thịnh vượng chung, nơi mọi người được phép tham gia tích cực vào hoạt động của một tổ chức vẫn còn xa vời với thực tế. Tuy nhiên, DAO đại diện cho một cuộc cách mạng nơi quyền kiểm soát được lan rộng ra và là một nền tảng nơi mọi người có thể phát triển cùng nhau một cách minh bạch và hiệu quả. Vẫn cần phải làm nhiều hơn nữa để đạt được ý tưởng lãng mạn này, nhưng bằng cách học hỏi và áp dụng các biện pháp mới trong quá trình thực hiện, các DAO có thể trở nên phi tập trung.

Bài viết này không chứa lời khuyên hoặc khuyến nghị đầu tư. Mọi động thái đầu tư và giao dịch đều có rủi ro và độc giả nên tự nghiên cứu khi đưa ra quyết định. Các quan điểm, suy nghĩ và ý kiến được trình bày ở đây là của riêng tác giả và không nhất thiết phản ánh hoặc đại diện cho quan điểm và ý kiến của TheCoinDesk.