Worldcoin gần đây đã trở thành tâm điểm chú ý khi một bên là CEO của OpenAI, Sam Altman, một nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, có liên quan mật thiết đến dự án này, và một bên là Worldcoin thông báo kế hoạch gọi vốn lần thứ hai trị giá 100 triệu USD, và theo TienDienTu.net, vòng gọi vốn này đã thu hút sự quan tâm nhiệt tình của các tổ chức và đã được vượt mức dự kiến. Trong bear market thì Worldcoin có vẻ đang là tâm điểm quan trọng, là con gà béo cho thị trường quan tâm.
Bạn có thể hình dung thế này Worldcoin sẽ vẽ ra một thế giới giống như thế giới thực, phát hành tiền ban đầu và phân phối công bằng cho tất cả người dùng. Trên thế giới thật và ảo của worldcoin vẫn có thu thuế, và theo đó nguồn thu đó sẽ một phần dùng để tái phân phối cho các đối tượng phù hợp, ví dụ trẻ em, người nghèo. Làm sao để chứng minh việc phân phối đó là chính xác không bị gian lận, đó chính là World ID, nếu bạn là một người nghèo đang khó khăn đáng được tài trợ vậy World ID sẽ làm việc này, và rất nhiều case ứng dụng khác nữa với world id.
Trước đó, a16z đã dẫn đầu vòng gọi vốn trị giá 3 tỷ USD, với việc gọi vốn 100 triệu USD từ việc phát hành token. Worldcoin đã đến thời điểm phân phát token, và hiện đã xác định được việc sử dụng 20% tổng số token, trong đó 10% được phân phối cho thành viên nhóm phát triển và 10% còn lại được phân phối cho nhà đầu tư.
Xuất phát từ thách thức của Web 3 và giấc mơ về UBI của Altman Vào năm 2019, Altman đã đưa ra ý tưởng về Worldcoin, ban đầu như một dự án về ID, nhưng thực tế là Alex Blania từ California Institute of Technology mới là CEO của dự án và quản lý hoạt động hàng ngày, trong khi Altman là đồng sáng lập và vẫn tập trung chủ yếu vào công việc của OpenAI.
Tuy nhiên, tổng thể hai người có thể coi là những người điều hành chính của Worldcoin, vì từ đầu, Worldcoin đã đảm nhận vai trò quan trọng trong việc phổ biến Web 3 trên toàn cầu, đây cũng là lý do quan trọng khiến dự án này có thể tiếp cận và phối hợp với trí tuệ nhân tạo. Một mục tiêu quan trọng của Altman là thực hiện giấc mơ cuối cùng của mình – UBI (Universal basic income, thu nhập cơ bản phổ quát) chỉ có thể hoàn thành khi Web 3 và trí tuệ nhân tạo kết hợp với nhau.
Vào đầu năm 2020, đại dịch COVID-19 lan rộng trên toàn thế giới và các chính phủ ở Châu Âu và Mỹ áp dụng chính sách nới lỏng tiền tệ và tích cực phân phối phiếu tiêu dùng (tiền miễn phí), trợ cấp và thậm chí là tiền mặt cho mọi người nhằm ổn định xã hội. Ý tưởng UBI của Altman cũng có thêm những người đồng hành. Vào đầu năm 2020, Alex Blania và Sam Altman cùng nhau nảy ra ý tưởng: “Nếu có một cách để miễn phí phân phối số lượng token số cho mỗi người trên trái đất, thì sẽ ra sao?”
Đại dịch COVID-19 đã làm cho UBI trở thành một yếu tố kích thích thực sự, giúp nó được thực hiện trên quy mô rộng lớn trong xã hội và hướng dẫn sự lựa chọn của Altman. Trong blog của mình, Altman cũng tiết lộ mong muốn sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nghiên cứu và chiến đấu chống lại đại dịch.
Đồng thời, việc sử dụng thiết bị phần cứng để đảm bảo tính xác thực và tin cậy của ID cũng dần hình thành. “Còn một điểm nữa, bạn cần có liên kết với thế giới vật lý thực tế này, do đó cần thiết có phần cứng hoặc ID thực sự,” và đây cũng là nguồn cảm hứng lý thuyết cho thiết bị quét mống mắt Orb.
Xét về thời điểm này, Altman hầu như cùng lúc đã xác định được hướng đi công nghệ cho cả Open AI và Worldcoin. Đó là sự kết hợp giữa mô hình lớn LLM trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và hướng phát triển phần cứng kết hợp với ID trong lĩnh vực tiền mã hóa. Sau đó, Altman chủ trương và điều hành Open AI, trong khi Worldcoin được Alex Blania đảm nhiệm hoạt động thực tế.
Điều này cũng phù hợp với phong cách của Altman trong lĩnh vực đầu tư và quản lý doanh nghiệp. Cụ thể, khi Altman tham gia điều hành một công ty cụ thể, hoạt động đầu tư của ông vẫn tiếp tục, nhưng các hoạt động vận hành thực tế của các công ty khác sẽ được người khác chủ trì, ít gặp trường hợp một người như Musk đảm nhận nhiều vai trò quản lý thực tế trong nhiều công ty.
Kết hợp giữa Crypto và AI
LLM (Large Language Model) là một chiến thắng về quy mô tham số, sức mạnh của nó đã chinh phục thế giới. Tuy nhiên, con đường phổ biến hóa tiền điện tử vẫn chưa được chứng minh, nhưng tiền điện tử thực sự đối mặt với những khó khăn quan trọng tương tự như thời kỳ đầu của trí tuệ nhân tạo – thiếu người dùng và tình huống ứng dụng, chỉ có một số ít người dùng gần như không có gì để làm ngoài giao dịch.
Đối với vấn đề này, ông Alex Blania, CEO của Worldcoin cho rằng “cho phép mọi người sở hữu quyền sở hữu giao thức mới này sẽ là con đường phổ biến hóa tiền điện tử và Web3 ‘nhanh nhất’ và ‘phổ biến nhất’ cho đến nay”, điều này sẽ giải quyết một trong những thách thức chính của Web3: sự khan hiếm tương đối của người dùng.
Crypto cần thời gian để kiểm chứng logic của nó và áp dụng vào thiết kế sản phẩm cụ thể. Worldcoin được phát triển công nghệ bởi Tools For Humanity và sẽ bao gồm ba phần:
World ID: Xây dựng danh tính cá nhân thông qua quét hình ảnh mống mắt bằng Orb.
Worldcoin: Xây dựng trên mạng lưới siêu chuỗi OP, token sẽ đóng vai trò kinh tế trên nền tảng này.
World App: Tích hợp giao dịch, nhận diện danh tính và chức năng kinh tế UBI cụ thể, hy vọng có thể thu hút người dùng Web 2 đến đây.
Có rất nhiều bài viết giới thiệu về Worldcoin, nhưng bài viết này không tập trung vào các chi tiết cụ thể mà nhằm mục đích tiết lộ cơ sở logic đằng sau và các chi tiết về sản phẩm của Worldcoin.
AI đang thay đổi cách thức sản xuất và dẫn đến sự dư thừa của tài sản xã hội. Trong một bài viết năm 2021, Altman cho rằng sự giàu có mà AI tạo ra sẽ đủ để đáp ứng nhu cầu của mỗi người. Ông dự đoán rằng vào năm 2031, AI có thể trả cho mỗi người dân Mỹ 13.500 đô la mỗi năm.
Sau khi công nghệ ChatGPT đạt được thành công, mục tiêu này không còn là điều không thể. Vấn đề trở thành việc đảm bảo phân phối tài sản có trật tự, vì vậy việc xác nhận danh tính cá nhân trở thành cần thiết, đồng thời, để ngăn chặn các cuộc tấn công phổ biến như giả mạo danh tính, DID (Decentralized Identifiers – Nhận dạng phi tập trung) từ phía chuỗi ngoại tuyến cũng trở thành một yêu cầu thiết yếu.
Chứng minh danh tính trở thành tiền đề cơ bản cho tham gia cá nhân trong việc phân phối phúc lợi toàn dân trong thời đại UBI.
Rủi ro chết yểu và những lo ngại tiềm tàng
Tương tự như mô hình kinh tế gốc của Web 3 như P2E, trong thời gian từ 2021 đến 2022, Worldcoin đã liên tục tăng số lượng người dùng, nhưng trong quá trình này cũng gặp phải các vòng xoáy ý kiến công chúng như vấn đề bảo mật riêng tư, chi phí quảng cáo và thậm chí có thời điểm phải đối mặt với tình trạng tạm ngừng hoạt động.
Tuy nhiên, nhờ sự bùng nổ của chatGPT, số lượng đăng ký World App hiện đã vượt qua 1,7 triệu người, trong khi vào cuối năm 2022, số lượng người dùng mới vượt qua mốc 1 triệu người. Tuy nhiên, điều cần lưu ý ở đây là số lượng đăng ký App và số người đã tham gia quét mống mắt không thể coi là tương đương. Theo dữ liệu vào tháng 3 năm 2023, CEO Alex Blania tiết lộ chỉ có 450.000 người ở 24 quốc gia đã hoàn thành việc thu thập dữ liệu sinh trắc học đầy đủ.
Vấn đề bảo mật riêng tư chưa được hoàn toàn giải quyết
Theo tuyên bố của Worldcoin, dữ liệu quét mống mắt bằng Orb sẽ không được lưu trữ và lợi dụng một cách xấu xa, và họ định từ từ áp dụng công nghệ ZK để đảm bảo mức độ bảo mật cao hơn. Tuy nhiên, thực tế là ở một số khu vực, nhà thầu vận hành của họ sẽ áp dụng các biện pháp khen thưởng để khuyến khích người dân địa phương nộp dữ liệu, do đó yêu cầu người dùng cung cấp bằng chứng nhận cá nhân để ngăn chặn việc nhận trùng lặp.
Hơn nữa, đã có trường hợp mua bán dữ liệu, theo người phát ngôn của công ty, đã xuất hiện việc thu thập mống mắt của người dân làng trong Đông Nam Á và bán cho người dùng mã hóa cá nhân với giá 30 đô la hoặc thấp hơn để hoàn thành quá trình đăng ký ứng dụng, và động cơ đằng sau điều này có thể là sự phân phát token có thể xảy ra trong tương lai.
Vấn đề nghiêm trọng hơn là sự xung đột giữa quy định quản lý và xử lý dữ liệu.
Worldcoin có một công ty con đã đăng ký tại Đức, và theo nguyên tắc của Nghị định GDPR, bất kỳ dữ liệu nào được vận hành trong Liên minh châu Âu hoặc liên quan đến người dân trong Liên minh châu Âu đều phải tuân thủ sự quản lý của Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, sự hoạt động toàn cầu của Worldcoin và quy định của Liên minh châu Âu thực tế có sự xung đột, ví dụ như họ tuyên bố rằng 1% dân số Bồ Đào Nha đã trở thành người dùng của họ, nhưng cách xử lý dữ liệu toàn cầu chưa được làm rõ đầy đủ. Theo quy định của GDPR, “sự không bảo vệ dữ liệu đầy đủ có thể dẫn đến phạt tối đa 4% tổng doanh thu toàn cầu hoặc 20 triệu euro”.
Tiếp theo là vấn đề “khai thác số” ẩn dấu đối với các nước Thế giới Thứ ba. Do các chính sách quản lý của các quốc gia khác nhau, hiện tại cư dân của Trung Quốc và Mỹ có thể đăng ký ứng dụng của Worldcoin, nhưng không thể xác minh qua World ID. Theo dữ liệu chính thức, đa số đăng ký của Worldcoin đến từ các nước nghèo, chẳng hạn như châu Phi và châu Mỹ Latinh. Hiện tại, có 24 quốc gia và khu vực tham gia thử nghiệm, trong đó có 14 quốc gia đang phát triển và 8 quốc gia ở châu Phi. Phân bố cụ thể và GDP trên đầu người như sau:
Châu Phi: Bénin, Ghana, Nigeria, Nam Phi, Sudan, Zimbabwe, Kenya và Uganda;
Châu Mỹ Latinh: Brasil, Chile, Colombia, Mexico;
Châu Âu: Pháp, Đức, Ý, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh, Na Uy;
Châu Á: Ấn Độ, Indonesia, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ.
Đầu tháng 5, Worldcoin đã trải qua vụ việc bị tin tặc xâm nhập và tiết lộ một phần mật khẩu. Mặc dù vụ việc này do các nhà phân phối của họ không thực hiện biện pháp bảo mật tốt, nhưng nếu dữ liệu trước khi được ghi vào chuỗi không được đảm bảo, thì tính riêng tư của dữ liệu sau khi được ghi vào chuỗi cũng sẽ bị giảm đi.
Không chỉ có thiết bị phần cứng dễ gặp sự cố, mà cấu trúc cơ bản trên chuỗi cũng đã trải qua nhiều lần thay đổi, dường như không phải là một dự án tự phát triển hoàn toàn.
Cấu trúc cơ bản trên chuỗi đã trải qua nhiều lần thay đổi Mặc dù Worldcoin tham vọng trở thành dự án mã hóa đầu tiên dành cho người dùng toàn cầu, nhưng các công nghệ của họ không hoàn toàn tự phát triển mà là dựa trên các công nghệ hiện có đã được phát triển, nhằm tránh sự phân tán tập trung và tập trung vào việc nhận dạng danh tính và nhà cung cấp dịch vụ.
Ví dụ về cấu trúc cơ bản, Worldcoin đã chọn hợp tác với các sản phẩm hiện có đã được phát triển thành công. Ban đầu, họ sử dụng Hubble trong giai đoạn đầu của dự án, nhưng nó chủ yếu được sử dụng trong các tình huống thanh toán và sau đó không đáp ứng đủ yêu cầu. Sau đó, họ chuyển sang sử dụng Polygon, nhưng khi Worldcoin tham vọng nhiều hơn, cuối cùng họ đã chuyển sang sử dụng kiến trúc siêu chuỗi của Optimism. Worldcoin đã tiếp xúc với Optimism và các Layer2 khác từ năm 2020, nhưng chỉ sau khi giải pháp của họ trở nên thành công, họ mới bắt đầu hợp tác một cách thực sự.
Worldcoin không đặt nhiều sự tập trung vào các khía cạnh và điểm đột phá của tiền điện tử mã hóa, mà tập trung nhiều hơn vào việc lan rộng và thu hút người dùng. Điều họ quan tâm thực sự là làm thế nào để kết hợp các công nghệ hiện có để đưa hàng tỷ người trên toàn cầu vào lĩnh vực Web 3.
Trong kế hoạch của họ vào năm trước, Worldcoin đã dự định sử dụng công nghệ Zero-Knowledge Proof (ZKP) để xác minh danh tính ngoại tuyến, gọi là PPPoPP (Privacy-Preserving Proof-of-Personhood Protocol – Giao thức bảo vệ quyền riêng tư cho chứng minh danh tính cá nhân). Đây chủ yếu là thông qua việc tính toán ZK trên thông tin ngoại tuyến trước khi đưa lên chuỗi khối, để đáp ứng nhu cầu bảo vệ quyền riêng tư. Tuy nhiên, ban đầu Worldcoin vẫn sử dụng giải pháp Hubble, nhưng sau khi chuyển sang siêu chuỗi, khả năng xử lý dữ liệu của họ có thể được mở rộng và giảm sử dụng Gas Fee (phí gas).
Hơn nữa, sau khi thu thập dữ liệu, thông qua giải pháp ZKML (Zero-Knowledge Machine Learning – Học máy bằng Zero-Knowledge), Worldcoin có thể sử dụng dữ liệu được bảo vệ bằng ZK để thực hiện việc học máy mà không vi phạm quyền riêng tư cá nhân, nhằm khám phá thêm nhiều kịch bản sử dụng dữ liệu đã thu thập được.
Tóm lại, trong kế hoạch của Worldcoin, công nghệ mã hóa, ZKP và công nghệ trí tuệ nhân tạo không phải là những lựa chọn đối lập mà là những công nghệ mạng thế hệ tiếp theo có thể kết hợp với nhau. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết cho tất cả những điều này là cần có đủ người dùng để tạo ra đủ dữ liệu người dùng, làm giàu các kịch bản sử dụng mã token và cuối cùng là hỗ trợ sự tiến bộ của sản xuất để đáp ứng nhu cầu vận hành UBI (Universal Basic Income – Thu nhập cơ bản toàn cầu).
Tóm lại: UBI có triển vọng hay không?
Khác với sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo, UBI và tiền điện tử mã hóa vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức và câu hỏi, đặc biệt là việc liệu biện pháp phổ biến UBI dựa trên tiền điện tử có thể thành công hay không, vẫn là một vấn đề không thể xác định trước được.
UBI (Universal Basic Income – Thu nhập cơ bản toàn cầu) không phức tạp về logic. Hiện nay, tổng sản xuất của xã hội loài người vượt quá tổng nhu cầu, nhưng do sự phân phối bất bình đẳng, không công bằng tồn tại phổ biến giữa các nước giàu và nghèo, giữa các nhóm thu nhập cao và thu nhập thấp, thậm chí giữa nam giới và nữ giới. Ý tưởng của UBI là tái phân phối tài sản xã hội bằng cách một cách nhẹ nhàng hơn.
Ví dụ, ImpactMarket trên Celo đã thử nghiệm, cố gắng cung cấp dịch vụ tài chính và giáo dục cho người dân ở các quốc gia đang phát triển, nhằm nâng cao khả năng tự cấp và mức sống của họ thông qua hình thức Crypto UBI (Thu nhập cơ bản toàn cầu dựa trên tiền điện tử).
UBI không cần phải thay đổi mạnh mẽ từ quan hệ phân phối hiện tại, mà thông qua việc phát hành token mới để cung cấp quyền truy cập công bằng cho tất cả mọi người.
Dù Worldcoin thành công hay không, nó sẽ là thử nghiệm UBI quy mô lớn đầu tiên dành cho toàn nhân loại. Các thử nghiệm trước đây chưa nhận được sự quan tâm rộng rãi trong quy mô lớn. Ví dụ, trước đây đã có thử nghiệm như Circles thuộc phạm vi UBI, nhưng số người tham gia quản trị hiện tại chỉ còn dưới 1.000 người và vẫn chỉ là một thử nghiệm trong phạm vi nhỏ.
Tuy nhiên, thông qua Worldcoin và tiền điện tử, đây sẽ là lần đầu tiên thử nghiệm mà đối tượng sẽ là hàng tỉ người trên toàn cầu, ít nhất là hàng triệu người dùng thông thường. Hầu hết trong số họ trước đây không phải là người dùng của Web 3. Từ góc nhìn này, ít nhất là việc phổ biến tiền điện tử đã bước vào giai đoạn phổ biến thực sự đối với công chúng rộng lớn.
