Các giao thức blockchain hàng đầu đang cạnh tranh giành chỗ trong cuộc đua xây dựng và hình thành nền kinh tế Web3 mới nổi ở châu Phi. Bất kể tên gọi, dù là tiền điện tử, blockchain hay Web3, phân khúc mới của nền kinh tế kỹ thuật số đang bùng nổ trên khắp châu Phi. Vậy bạn còn chần chừ gì mà không khám phá nó ngay bây giờ?
Trước tiên, theo dữ liệu phân tích từ Chainalysis, vốn hóa thị trường tiền điện tử châu Phi đã tăng hơn 1.200% từ tháng 7/2020 đến tháng 6/2021. Các quốc gia như Kenya, Nam Phi, Nigeria và Tanzania đón nhận tiền điện tử một cách cởi mở, giúp châu Phi đạt tốc độ nhanh thứ ba toàn thế giới trong lĩnh vực này. Chưa hết, Chainalysis chỉ ra châu Phi dẫn đầu thế giới về tỷ trọng tổng khối lượng giao dịch tiền điện tử thông qua P2P. Đây là dấu hiệu cho thấy người dùng ở những khu vực khó tiếp cận với Internet lại đang tìm ra giải pháp để vượt qua các quy định chính thức lẫn quy định ngầm.
Cùng với sự tăng trưởng tổng thể trong giao dịch tiền điện tử trên khắp châu Phi, tốc độ hoạt động của các mạng/ giao thức blockchain, công ty đầu tư mạo hiểm, nhà tài trợ và chính phủ trong 12 tháng qua cũng tăng mạnh.
Mạng lưới/ giao thức blockchain
Các mạng blockchain hàng đầu dường như mỗi ngày đều công bố những sáng kiến mới tấn công vào thị trường châu Phi. Ethereum, Cardano, Stella, Celo và những nền tảng khác đang tích cực giành chỗ trong cuộc đua xây dựng và hình thành nền kinh tế Web3 mới nổi của châu Phi trong 12 tháng qua.
Ethereum Foundation cam kết hỗ trợ nguồn lực cho chương trình bảo hiểm của hơn 6 triệu nông dân ở Kenya.
Stellar Development Foundation đã công bố một số sáng kiến, bao gồm hợp tác với công ty "kỳ lân" châu Phi Flutterwave để khởi động hành lang chuyển tiền giữa hai châu Âu-Phi mới, đầu tư vào nền tảng chuyển tiền Nigeria, chương trình đào tạo blockchain cho công ty khởi nghiệp châu Phi và quỹ hỗ trợ trị giá 30 triệu USD. Khoản tiền này đã được rót vào Afriex, công ty hướng đến khu vực châu Phi với người dùng ở khắp Nigeria, Ghana, Kenya và Uganda.
Celo Foundation đã công bố một số sáng kiến nổi bật, bao gồm hợp tác với một công ty khởi nghiệp ở Burkinabe để tung ra một stablecoin được neo giá với đồng franc CFA. Ngoài ra, Celo hợp tác với Mercy Corps Ventures trong một chương trình thí điểm ở Kenya để thúc đẩy hòa nhập tài chính giữa những nhà thầu độc lập, thành lập chương trình Wave IV Grant Program với các khoản tài trợ không có vốn chủ sở hữu cho một số dự án châu Phi. Bên cạnh đó, họ trợ giúp các công ty khởi nghiệp châu Phi thông qua chương trình đào tạo Celocamp và chương trình Founders in Residence, với số nhà sáng lập tập trung vào châu Phi chiếm 40% nhóm đầu tiên.
Cardano cũng phủ sóng khắp lục địa. Giám đốc Cardano, ông Charles Hoskinson, đã hoàn thành chuyến tham quan châu Phi từ Nam Phi đến Ai Cập và vạch ra định hướng của Cardano cho châu lục này. Chi nhánh thương mại tập trung vào châu Phi của Cardano EMURGO Africa được thành lập ở Kenya với khoản tài trợ hạt giống 100 triệu USD vào hơn 100 công ty khởi nghiệp blockchain trong ba năm. EMURGO Châu Phi đã công bố các khoản đầu tư vào Adanian Labs và Adaverse, và Cardano đã công bố hợp tác với Pezesha của Kenya để xây dựng “hệ thống điều hành tài chính P2P”.
Đầu tư mạo hiểm
Ngoài sự tăng cường hoạt động từ các giao thức blockchain, một năm qua cũng chứng kiến lượng quỹ gia tăng sau khi giới công ty khởi nghiệp tận dụng các giao thức blockchain khác nhau để giúp cá nhân, doanh nghiệp và các thực thể khác tham gia vào nền kinh tế Web3.
Dịch vụ on ramp và off ramp, đóng vai trò cầu nối giữa nền kinh tế truyền thống và nền kinh tế Web3, là một trong những lĩnh vực thu hút đông đảo sự chú ý của nhà đầu tư. Fonbnk đã kêu gọi một vòng hạt giống vượt chỉ tiêu ban đầu để mở ra phương án dễ dàng nhất giúp hàng triệu người châu Phi tiếp cận tài sản kỹ thuật số: dịch vụ ứng tiền trước. Canza Finance, công ty được hỗ trợ bởi một mạng lưới các đại lý vật lý, cũng đã gây quỹ gần đây.
Các sàn giao dịch và ví cho phép người dùng mua/ bán tiền điện tử cũng đã tăng cường gây quỹ trong năm qua. Các ví dụ điển hình là VALR (Series B trị giá 50 triệu USD), Cowrie Exchange, Yellow Card, VIBRA (Africa Blockchain Lab), Busha, OVEX, Ejara, Bitmama và Revix.
Các nhà cung cấp cơ sở hạ tầng giúp tạo các sản phẩm tiền điện tử dễ dàng cũng được chú ý. LazerPay, KotaniPay, Payourse, Flux, Emtech là những cái tên nổi trội.
Tương tự, các dịch vụ hỗ trợ và tận dụng công nghệ blockchain trong nhiều tình huống sử dụng khác nhau cũng đã nhận được vốn đầu tư mạo hiểm đáng kể như các vòng gây quỹ của Pravica, HouseAfrica, KappaPay, SunExchange, Chekkit, OneWattSolar, Seso Global và những người khác.
Ngoài ra, ta cũng không thể không kể đến Goldfinch, NFTi và những công ty khác đã huy động vốn rủi ro vào năm ngoái.
Cuối cùng, các studio, siêu ứng dụng và những nền tảng khác với ứng dụng Web3 đa dạng cũng đã lọt vào mắt xanh của giới đầu tư toàn cầu, trong đó có các đợt gây quỹ của Nestcoin, Africa Blockchain Center và Jambo.
Ngoài những người doanh nghiệp tập trung vào Web3 ở trên, một số công ty khởi nghiệp thuộc lĩnh vực khác cũng thông báo kế hoạch triển khai hoặc nghiên cứu dự án Web3.
Carry1st, một nhà phát hành trò chơi di động ở Châu Phi, nhận định “nội dung game tích hợp với NFT và tiền điện tử” và họ sẽ sử dụng một phần vốn từ vòng quỹ gần đây để khai thác lĩnh vực game Play-to-Earn trên Web3.
Một ví dụ khác là công ty công nghệ tài chính Chipper Cash. Gần đây họ hoàn thành một vòng gọi vốn quan trọng để đưa sàn giao dịch phái sinh tiền điện tử toàn cầu FTX tham gia với tư cách là nhà đầu tư. Giám đốc điều hành của FTX, ông Samuel Bankman-Fried, tuyên bố mục tiêu đầu tư của FTX vào Chipper Cash một phần là “đẩy nhanh áp dụng tiền điện tử ở Châu Phi”.
Dựa trên hoạt động gây quỹ gần đây cùng với xu hướng thị trường rộng lớn hơn, đây rõ ràng là thời cơ thích hợp hơn bao giờ hết đối với những nhà sáng lập và nhà tài trợ Web3 ở châu Phi.
Quan hệ đối tác và tài trợ
Tuy nhiên, mạng lưới blockchain và nhà đầu tư mạo hiểm không phải là những đối tượng duy nhất bị thu hút bởi cơ hội định hình kinh tế Web3 ở châu Phi. Nhiều tổ chức phi chính phủ khác cũng háo hức đón nhận cơ hội mà Web3 mang lại để tạo ra ảnh hưởng trên châu lục này.
Tổ chức nhân đạo phi lợi nhuận Mercy Corps gần đây đã khởi động quỹ Crypto for Good trị giá 1 triệu USD để hỗ trợ các dự án blockchain với mục đích thúc đẩy hòa nhập tài chính ở châu Phi và các thị trường mới nổi khác. Tương tự, UNICEF Innovation Fund (Quỹ Đổi Mới Liên Hiệp Quốc), một phương tiện tài chính của Liên Hiệp Quốc hướng tới phục vụ công nghệ cho một tỷ người dùng mới trên thế giới, đang đầu tư tiền điện tử không cần vốn chủ sở hữu lên tới 100.000 USD vào các công ty khởi nghiệp châu Phi (và các quốc gia thuộc chương trình UNICEF khác). Quỹ mong muốn phát triển blockchain dựa trên các giải pháp “có tiềm năng mang lại lợi ích cho nhân loại.”
Cựu Giám đốc điều hành Twitter Jack Dorsey và rapper nổi tiếng Jay-Z cũng tham gia vào hoạt động này. Họ đã thành lập Bitcoin Trust Fund (Quỹ Ủy Thác Bitcoin), phương tiện tài chính trị giá 500 Bitcoin (BTC) và bổ nhiệm bốn người châu Phi vào hội đồng quản trị.
Ngoài kinh phí tài trợ, một loạt các chỉ số khác cũng chứng minh sức hút của Web3. Quidax đã trở thành sàn giao dịch tiền điện tử đầu tiên của châu Phi được niêm yết trên CoinMarketCap, cơ quan hàng đầu về dữ liệu tiền điện tử toàn cầu. Ngoài khoản đầu tư vào Chipper Cash, sàn giao dịch tiền điện tử phái sinh FTX còn công bố quan hệ đối tác với AZA Finance để xây dựng cơ sở hạ tầng kết nối thị trường châu Phi với nền kinh tế Web3 toàn cầu.
Các chính phủ châu Phi và nền kinh tế Web3
Bất chấp ảnh hưởng từ các liên doanh, tổ chức phi chính phủ, nhà đầu tư mạo hiểm và giao thức blockchain, chính phủ vẫn là một nhân tố quan trọng kích thích hoặc cản trở nền kinh tế Web3 ở châu Phi. Đáng tiếc, chính phủ các nước tại châu lục này vẫn có sự ngờ vực nhất định đối với tiền điện tử.
Tháng 2/2021, ngân hàng trung ương Nigeria đã gửi một thông báo gây hoang mang trong nước và khiến người dùng chuyển sang các nền tảng giao dịch P2P thay vì sàn giao dịch tiền điện tử chính thức. Nội dung lời nhắn như sau:
"Giao dịch tiền điện tử hoặc tạo điều kiện thanh toán cho các sàn giao dịch tiền điện tử bị "cấm" đối với các tổ chức tài chính do Ngân hàng trung ương Nigerian quản lý. Ngân hàng Trung ương Nigeria tiếp tục chỉ đạo các tổ chức tài chính xác định cá nhân và tổ chức giao dịch bằng [tiền điện tử]… và đảm bảo rằng các tài khoản đó bị đóng ngay lập tức.”
Nigeria rõ ràng là ví dụ điển hình, song không phải duy nhất. Theo Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, kể từ tháng 11/2021, tiền điện tử đã chính thức hoặc ngầm bị cấm ở khoảng một nửa số quốc gia châu Phi.
Dưới đây là tuyên bố của giáo sư Bitange Ndemo, chuyên về lĩnh vực khởi nghiệp tại Đại học Nairobi:
"Công nghệ Blockchain mở ra tương lai và bất kỳ nỗ lực ngăn cấm chúng hoặc can thiệp quá mức vào hoạt động của chúng, sẽ chịu số phận tương tự như những nỗ lực kiểm soát hành vi của các quốc gia khác."
Bất chấp thái độ có phần thù địch hoặc hoài nghi đối với giao dịch và sở hữu tiền điện tử ở nhiều quốc gia châu Phi, ngày càng nhiều chính phủ cởi mở hơn đối với những ứng dụng đa dạng của công nghệ blockchain, đặc biệt là tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC).
Tháng 10/2021, Nigeria ra mắt e-Naira. Nam Phi hiện đang tham gia vào Dự án thử nghiệm đa CBDC của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế Dunbar. Maroc, Tunisia, Ghana, Kenya, Rwanda, Madagascar, Mauritius và gần đây nhất là Uganda đều đang tích cực nghiên cứu CBDC của riêng mình.
Khi ngày càng có nhiều chính phủ trên khắp lục địa nghiên cứu các giải pháp blockchain, dù chỉ giới hạn ở CBDC, nhiều luồng ý kiến cho rằng họ sẽ mở rộng khả năng tiếp cận thông tin hơn đối với nền kinh tế Web3 và thiết lập chính sách phù hợp với nhu cầu hàng ngày của người dùng. Dù viễn cảnh này vẫn còn xa, chúng ta có quyền lạc quan về một tương lai của Web3.
Tương lai của Web3 ở châu Phi
Nền kinh tế Web3 đang tạo ra vô số cơ hội trên toàn thế giới và gây ảnh hưởng to lớn lớn đối với châu Phi nói riêng. Chúng ta đang trên cuộc hành trình tận dụng các công nghệ blockchain mới nhất nhằm cung cấp giá trị thực cho hàng tỷ cá nhân không có ngân hàng, không đủ khả năng tiếp cận ngân hàng và người nghèo khắp châu Phi cũng như các thị trường đang phát triển khác. Và thật đáng mừng khi nhận thấy các giao thức blockchain, công ty khởi nghiệp, nhà đầu tư, nhà tài trợ và các chính phủ cũng có cùng mối quan tâm như vậy. Với tình hình hiện tại và tốc độ đổi mới toàn lục địa, tương lai của Web3 ở châu Phi chắc chắn rất tươi sáng.
